Bence bu sorunun en kolay yolu af

Gesche Karrenbrock, BirleÅŸmiÅŸ Milletler’in (BM) Türkiye’deki ilk kadın Mülteciler Yüksek Komiseri.25 yıldır BM Mülteciler Yüksek KomiserliÄŸi’nde çalışıyor..Bunun 10 yılını Ruanda, Sudan, Zambiya ve Kamerun gibi Afrika ülkelerinde geçirmiÅŸ. Hep çatışmaların ortasında olmuÅŸ. .Mülteci sorunlarını çözmeye çalışmış.52 yaşındaki Alman Yüksek Komiser, 2.5 yıl önce Ankara’ya geldiÄŸi zaman kucağında patlamaya hazır bir bomba buldu.1993’te köyler boÅŸaltılırken Kuzey Irak’a geçen 12 bin göçmen nasıl geri dönecekti?Türkiye’nin ‘PKK yuvası‘ olarak gördüğü Mahmur Göçmen Kampı ne olacaktı?Karrenbrock, Ankara’ya gelir gelmez, ilk uçaÄŸa atlayıp Diyarbakır’a uçtu.Sonra da Hakkari, Yüksekova, Şırnak ve Silopi’ye...Sonunda geçen yıl ABD, BM ve Türkiye arasında bir anlaÅŸmaya varıldı.Neydi bu anlaÅŸma?Kamptakilere geri dönme yolu açılıyordu.Hem de evleri yıkılanlara çimento, tuÄŸla, hayvanlarını kaybedenlere de hayvan verilerek.Ve böylece bir yılda Türkiye’ye 2 bin 652 kiÅŸi geri döndü.Ya geride kalanlar?Mahmur’da halen 8 bin 300 kiÅŸi yaşıyor ve hepsi de Türk vatandaşı.Kampa Mülteciler Yüksek KomiserliÄŸi yardım ediyor; saÄŸlık, eÄŸitim hizmetleri veriyor ve Irak hükümetiyle birlikte de yiyecek desteÄŸi saÄŸlıyor.Ama kamp, aslında PKK’nın kontrolünde.Zaten kampın internet sitesine girerseniz ilk anda PKK kampı zannediyorsunuz. Türkiye haritasının üzerinde Kocaman ‘Kürdistan’ diye yazıyor. Sitede PKK bayrakları ve Apo posterleri taşıyan kadınlar ve erkeklerin fotoÄŸrafları var.Peki BM bu tabloya nasıl izin veriyor?Bir de daÄŸlarda 5 bine yakın PKK’lı terörist var. Aralarında kurtulmak isteyenler de bulunuyor. Ama korkup gelemedikleri söyleniyor.Ä°ÅŸte BM’nin temsilcisiyle hem Mahmur Kampı’nı hem de Kuzey Irak daÄŸlarından kurtulmaya çalışan PKK’lıları konuÅŸtuk.Åžimdiye kadar sessiz kalan Karrenbrock ilk kez konuÅŸuyor.Mahmur bir BM kampı mı yoksa PKK kampı mı?- Kampta, 1990’larda yaÅŸanan kargaÅŸa sırasında PKK teröristleriyle, köy köy dolaşıp teröristleri arayan silahlı güvenlik güçlerinin arasında sıkışıp kalan insanlar var. Düşünün bir köylüsünüz. Evinizi, köyünüzü yakıyorlar. Sonunda ‘Yeter artık. Kimse bizim teröristleri korumadığımıza inanmayacak. Sınırda olduÄŸumuz için de teröristler hep bizi kullanacak, terk etmeliyiz’ diyorsunuz. Bazıları Türkiye’de baÅŸka yerlere göç etti, bazıları da sınırı geçip huzuru Irak’ta bulmaya çalıştı.Huzur buldular mı?- Bulup bulamadıkları belli deÄŸil, çünkü orada da birçoÄŸu bir yandan ya da diÄŸer yandan baskı altına alındı.Sizce Türkiye sınırdaki köyleri boÅŸaltmakta haklı mıydı?- Evet. Biz de destekledik. Çünkü boÅŸaltılmasaydı köylüler üzerinde her iki taraftan gelen tehdit ve baskı devam edecekti.Peki ABD, Türkiye ve BM arasındaki anlaÅŸmayı nasıl uyguluyorsunuz?- Güveni saÄŸlayıp haklarındaki suçlamaları bilerek geriye dönmelerini saÄŸlamaya çalışıyoruz. Bize baÅŸvuruyorlar. Türk makamlarıyla aramızda gayriresmi bir anlaÅŸma var. EÄŸer dönmek isteyen hakkında bir suç dosyası varsa bize bildiriyorlar. Dönmek isteyen de buna göre karar veriyor. 2 yıl önce biri ısrarla dönmek istedi. Türk makamları idam isteÄŸiyle dava açıldığını bildirdi. Adam kararlı, döndü. MeÄŸer davadan beraat etmiÅŸ. Ama kayıtlara iÅŸlenmemiÅŸ. Åžimdiye kadar 2 bin 652 kiÅŸi köylerine geri döndü.Geride kalanlar dönmek istemiyor mu?- Ä°stiyorlar ama korkuyorlar. Biz Irak’taki deÄŸiÅŸimle birlikte geri dönüşlerin devam etmesini saÄŸlayacak bir fırsatın doÄŸduÄŸuna inanıyoruz. Önce ‘Topluma Kazandırma Yasası’ çıktı. Kısmi bir af saÄŸlandı. Biz saldırılara karışmayan göçmenlerden söz ediyoruz. Ä°ki taraf arasında sıkışan ve panikle göç eden insanlardan. Bunlar geri dönmek istiyor.Kampın dışında yaÅŸayanlar da var mı?- Evet. Dohuk’la Süleymaniye arasında bazı yerlere yerleÅŸenler oldu. Kampa gelmediler. Bunlar yaklaşık 4 bin kiÅŸi.KÄ°MSE Ä°HBAR ETMEZAf çıkartılmasını mı önerdiniz?- Türk hükümetini müzakereler sırasında, af çıkartması için teÅŸvik ettik. Saatleri tekrar sıfıra çekmeye çalışıyoruz. EÄŸer bir çatışmaya son vermeye çalışıyorsanız, bütün taraflar birlikte oturmalı. Tabii ki geçmiÅŸte sorunlar olduÄŸunu ve aralarında suç iÅŸleyen aşırı grupların bulunduÄŸunu biliyoruz. Bunların arasında da haklı ya da haksız olarak terörist gruplara yardım etmekle suçlananlar var. 80’ler ve 90’lardaki ayaklanmalar sırasında suçlamalar arasında yolunuzu bulmak zor oldu. Bu sorunu en kolay çözme yolu af olur. Tümüyle baÅŸtan baÅŸlamak. Sıfırdan güveni saÄŸlamaya çalışmak. Ama Türkiye’nin siyasi gerçekleri ışığında bunu baÅŸarmak çok çok zordu.Topluma Kazandırma Yasası sizce ne kadar baÅŸarılı oldu?- BaÅŸarılı oldu. DemokratikleÅŸme olmayacağını zannediyorlardı. Korkmadan dönebileceklerini gördüler. Ama bazılarının oÄŸlu ya da kızı terörist olabilir. Veya yardım etmiÅŸ, 1990’larda yapmamaları gereken ÅŸeyleri yapmış olabilirler. Bu yasayla bir anlamda, yakınlarını ihbar etmeleri isteniyordu. Bu da geri dönebilecek insanların geri dönüşünü engelliyor. Bir insan teslim olabilir ama oÄŸlunu ya da kızını ihbar edemez. Zaten gitmeyi hiç istemedikleri bir kampta kalmaya zorlanıyorlar. Kurtulmaya çalışıyorlar. Mahmur’da ya da dışarıda. ‘Biz barış içinde Türkiye’de yaÅŸamak istiyoruz’ diyen herkes dönebilmeli. Ne PKK ne de baÅŸka tarafın baskısı altında olmadan yaÅŸayabilmeli. Bunu yapabiliriz.Yani genel af mı öneriyorsunuz?- 2003’te bize göre bu mümkündü. Olmadı. Son birkaç ay içinde yeniden ÅŸiddet baÅŸladı. Biz ÅŸiddete karşıyız. Åžu anda af istemek zor. Diyoruz ki, 2004’te yaptığımız anlaÅŸmayı geniÅŸletelim. Terörist olmayan gerçek göçmenlere bir ÅŸans verelim.Ama teröristle gerçek bir mülteci nasıl ayrılacak?- Aynı yerde deÄŸiller. Mahmur’da gerçek mültecilerimiz var. Sadece barış içinde yaÅŸamak ve geri dönmek istiyorlar. Bazılarının Türkiye’deki deÄŸiÅŸimden de haberi yok. Biz bunu da anlatmaya çalışıyoruz. Uzun süre ölüm cezasının kaldırıldığını bile bilmiyorlardı.Bugünkü koÅŸullarda genel af çıkış yolu olabilir mi?- Sorunu çözmede genel af bir yoldur. Ama bu her zaman mümkün olmaz. Siyasi açıdan 2003’te bunu baÅŸarma ÅŸansımız daha fazlaydı. Ama Türk hükümeti için bunun neden zor olacağını da anlıyoruz. BaÅŸkalarını ihbar etmek zorunda kalmamaları halinde Topluma Kazandırma Yasası daha faydalı olur. Belki de o gün için suç görünen eylem bugün suç deÄŸil. Belki de hiçbir ÅŸey yapmadılar. Yani ‘Evet biz bunları bunları yaptık, ama dönmek istiyoruz’ demelerini saÄŸlayacak bir yasa teÅŸvik edici olur. Böyle bir yasa dönmek isteyenlere yardım edecektir. ‘Ben hata yaptım. Geri dönüyorum’ diyecektir.Ama PKK bunları hain olarak ilan edip öldürebilir.- Bence teslim oldukları zaman (belki de bilmedikleri) bazı bilgileri vermeye zorlanmaktan korkuyorlar. EÄŸer yasayla böyle olmayacağına inanırlarsa, bence teslim olanlara PKK’nın hain damgası vurması ihtimali azalır. Bu tür olaylarda benim deneyimim sıfırdan baÅŸlamanın yararlı olduÄŸunu gösterdi.Af daÄŸdakilerin inmesini saÄŸlar mı diyorsunuz?- EÄŸer baÅŸarabilirsek, her ÅŸeyden önce masum olan mültecilere yol açılacak. Suç kaydı olanları da kazanmak mümkün olacak.TOPLUMA KAZANDIRMA YASASI’YLA DAÄžDAN KAÇ TERÖRÄ°ST Ä°NDÄ°?Türkiye, PKK terörüne son vermek için tam 7 kez ‘PiÅŸmanlık Yasası’ çıkardı: 1985, 1988, 1990, 1992, 1995, 1999 ve 2000.Yasadan yararlanmak için 4 bin 429 kiÅŸi baÅŸvurdu. Ancak sadece 832’si yararlandı.Neden mi?Çünkü baÅŸvuranlar bildiklerini anlatmak zorundaydı.Örgüt ve eylemlerle ilgili bilgi vermeyenler yararlanamadı.Abdullah Öcalan ve tüm PKK’nın komuta kademesine gelince, onlar hangi bilgiyi verirlerse versinler zaten kapsam dışı bırakıldı. Bu hakkı kullanamadılar.Tanınan son fırsat ise 6 AÄŸustos 2003’teydi.Abdullah Öcalan ömür boyu hapse mahkum olmuÅŸtu.PKK dağılıyordu ve Genelkurmay’la İçiÅŸleri Bakanlığı, 45 bin örgüt üyesine bir fırsat daha vermek istedi.İçiÅŸleri Bakanı Abdülkadir Aksu kararı açıklarken umutluydu.DaÄŸdaki 5 bin terörist de inebilirdi.Ama yine beklenen olmadı.Çünkü Öcalan, Ä°mralı’dan talimat verdi. PKK-KADEK tasarıya karşı çıktı.Ä°stedikleri ÅŸey, genel af ve örgütün baÅŸkanlık konseyine siyaset yolunun açılmasıydı.BÄ°ZÄ°M TERÖRÄ°STLERÄ° KORUMAK GÄ°BÄ° BÄ°R NÄ°YETÄ°MÄ°Z OLAMAZKampta her yerde PKK bayrakları ve Apo posterleri var. Kontrol edemiyor musunuz? Yoksa etmiyor musunuz?- Suçlamaları biliyorum. Bizim teröristleri korumak gibi bir niyetimiz olamaz. Ev sahibi ülkenin bu insanların terörist olduÄŸuna inanması gerekiyor. Burası çadırların olduÄŸu bir kamp deÄŸil, büyük bir köy. GüvenliÄŸi BM personeli saÄŸlamıyor. Hizmetlerimizin terör amacıyla istismar edilmesini istemiyoruz ama yine de bazı gruplar posterler asıyor, insanlara baskı yapabiliyor. Bunu ev sahibi ülkeyle iÅŸbirliÄŸi yaparak önlemeye çalışıyoruz. Onların iÅŸbirliÄŸi olmazsa bunu yapamayız.Türkiye kampın tümüyle kapatılmasını istedi. Neden kapanmıyor?- EÄŸer geriye dönüşler olur ve dönmek istemeyenlere de Irak’ta kalacakları yer saÄŸlanırsa kapanır. Önümüzdeki aylarda büyük gruplar halinde geri dönüşler olursa ÅŸans artar ama küçük gruplar halinde devam ederse ne kadar süreceÄŸi belli deÄŸil.Ama kamp PKK kontrolünde.- Bu bakış ve duruÅŸ da yardımcı olmuyor. Orada yaÅŸayan mültecilerin, sadece orada yaÅŸayarak veya büyüyerek bile ÅŸimdiden suçlanmış olmalarına yol açıyor. Bir de onların açısından bakın, küçük bir çocuÄŸun kendisine ait olmayan bir ülkede büyümesi zor. Bu çocukların bu gölgeyle yaÅŸamasını engelleyelim. PKK gibi gruplar, Mahmur‘u kontrol etmek isterler ama baÅŸarılı olup olmadıkları farklı bir hikaye. Mahmur içinde ve çevresinde tarafsız hizmet verenler var. Biz insanların iki tarafın da baskısından uzak olmasını saÄŸlamaya çalışıyoruz.Â