Belediye kayıp demiryolunu buldu

Kağıthane'nin tarihi birikimini belgelemek için çalışmalar yapan Kağıthane Belediyesi, Haliç'ten Karadeniz'e kadar uzayan bir demiryolu buldu.

Kağıthane Belediyesi ilçenin kültürel mirasını gelecek kuşaklara aktarmak için yaptığı arşiv çalışmaları sırasında yüzyılın başında yapılmış bir demiryolunu ortaya çıkardı. Haliç'in en uç noktası Silahdarağa'dan Belgrad Ormanı'nı geçerek Karadeniz'e kadar ulaşan demiryolunun, tarihi belgelerde adı geçen Karadeniz Sahra Hattı olduğu anlaşıldı.

Belediye yetkilileri bu hattın en azından bir kısmının ormaniçi turizm amaçlı restore edilerek, gelecek kuşaklara aktarılmasını istiyor.

Kömür hattıydı

Karadeniz Sahra Hattı adı verilen bu 62 kilometrelik demiryolu Osmanlı döneminde kömür taşımacılığı için inşa edilmiş. Şirketi Hayriye'nin kömür ihtiyacını büyük ölçüde ithalatla karşılayan Osmanlı Devleti, Dünya Savaşı patlak verince büyük bir kömür açığıyla karşı karşıya kaldı. Zonguldak'tan kömür taşıyan gemiler Rus filosu tarafından batırılıp, Çanakkale İngilizlerce ablukaya alınınca Ağaçlı ve Çiftalan'daki düşük kalorili kömürü İstanbul'a taşımak fikri ortaya atıldı. Bunun için inşa edilen tek çıkışlı çift sonlu demiryolunun yapımına 1914'de başlandı ve ilk bölümü 1916'da bitirildi. İnşaatı Başkumandan Vekili Enver Paşa bizzat yürüttü ve yerinde denetledi. Fakat Mondros Ateşkesi'yle buradaki kömür ocaklarına ihtiyaç azalınca demiryolunun da önemi azaldı, kömür ocakları ise önce Ticaret Vekaleti'ne bağlandı, daha sonra 1951'de üretime tümden son verildi.

Demiryolunun tam olarak ne zaman kullanım dışı kaldığı bilinmiyor. Ancak bölgenin yaşlılarıyla yapılan görüşmelerden 1920'li yıllardan sonra kullanılmadığı anlaşılıyor. 1950'li yılların ortasında tamamen sökülen demiryolunun Kağıthane-Kemerburgaz hattından günümüze ulaşan hiçbir iz yok.

Buna karşın bütün ahşap köprüleri ortadan kalkmış olma da Kemerburgaz-Çiftalan güzergahı Belgrad Ormanı içinde rahatlıkla izlenebiliyor:

‘‘11 Şubat 1999'da Durusu'da (Terkos) başlayan araştırmamız öğle saatlerinde Çiftalan yönünde devam ediyordu ki, yavaş yavaş kayıp hattı tespit etmeye başladık.’’

Bu sözler kayıp demiryolu hattının peşine düşen Mert Sandalcı'ya ait. Sandalcı, ilk olarak demiryolunun inşası sırasında çekilen fotoğraflarına rastlamış. Araştırmalar sürerken kayıp demiryolu ile ilgili yapbozun eksik parçalarını Prof. Dr. Emre Dölen tamamlamış. Emre Dölen o dönemde demiryolunun fotoğraflarını çeken Mukadder Dölen'nin torunu ve elinde demiryoluyla ilgili bir arşiv bulunuyor. Böylece demiryolu ortaya çıkmış.

Elde edilen bütün veriler bu konuda araştırmalar yaptırtan Kağıthane Belediye Başkanı Arif Calban'ın talimatıyla bir kitapta toplandı. 'Kağıthane... Demiryolu' adlı bu kitap bir zamanların mütevazı ama büyük iş gören bu demiryoluna ışık tutuyor ve bu konuda yapılacak çalışmalara zemin hazırlıyor.

Yeniden açılsın

Yapılacak çalışmalar diyoruz çünkü belediye yetkililerinin kitabın başlangıcında dile getirdikleri bir öneri var, aynen yayınlıyoruz:

‘‘Sadabad'ın mesire alanı olarak yeniden düzenlendiği ve eskiden olduğu gibi buralara Haliç'ten kayıklarla, vapurlarla insanların geleceği düşünülürse, bu eski-yeni demiryoluna ilginin büyük olacağına, hatta orman içinde özel turların bile düzenlenebileceğine inanıyoruz. Ve en önemlisi, inanıyoruz ki, bütün yapılanlar ve yapılacaklar insanların güzel şeyler yaşamalarına ve geçmişten geleceğe uzanan bir köprü kurmalarına yardımcı olacaktır.’’