Batı’da dokunuyorlar

Türkiye'de dokunulmazlıklarla ilgili Anayasa değişikliği bugün Meclis'e gelirken, diğer ülkelerin bu sorunu çoktan aştığı görülüyor. Avrupa, ABD ve Japonya'da tüm parlamenterlere, adi suç işlemeleri halinde sade bir vatandaştan farklı davranılmıyor. Kürsü dokunulmazlığı taşıyan vekiller, normal yaşamlarında, kanunlara karşı sorumlular. İşte örnekler:

İNGİLTERE

İngiliz milletvekilleri sadece, parlamento içinde yaptıkları konuşmalarda dokunulmazlık zırhı ile korunuyor. Parlamento dışında ise normal bir vatandaşla aynı haklara sahip. Milletvekilleri parlamento içinde yaptıkları konuşmalarda herhangi bir kişi ya da kuruma hakaret ederlerse hiçbir yaptırımla karşılaşmıyorlar. Ancak normal yaşamlarında suç unsuru taşıyan olaylara karıştıklarında, yasaların sade vatandaşa uyguladığı kanunlara karşı sorumlular.

ABD

Kongre üyelerinin, diğer ABD vatandaşlarından ayrı olarak hiçbir konuda dokunulmazlığı yok. Adi suç işleyen bir Kongre üyesine, polisin kelepçe takması, savcının dava açması ve hakimin yargılaması için hiçbir yerden izin almasına gerek yok. Senatörler ve Temsilciler Meclisi üyeleri, Kongre kürsüsünde, komisyonlarda miting meydanlarında söyledikleri ya da gazetelere, dergilere, broşürlere ve öteki yayın organlarına yazdıkları ve söylediklerinden dolayı kesinlikle yargılanamazlar. Ancak bu Amerikan vatandaşı olsun olmasın ABD'de yaşayan her bireye de tanınan bir hak olduğundan bir ayrıcalık sayılamaz. Özetle, ifade özgürlüğüne hiçbir polisiye ya da hukuki önlem yok.

İTALYA

Her türlü adi suça, örneğin trafik suçuna karışan bir milletvekili ya da senatörün bile dokunulmazlığı kaldırılabiliyor. Yargı makamları delilleri parlamento ve senato başkanına sunuyor. Sadece sanıklar değil, tanıklar da bu işleme tabi tutuluyor. Parlamentodaki grup başkanları arasında dokunulmazlığın kaldırılıp kaldırılmaması konusunda oylama yapılıyor. Mafyayla ilişkisi olduğu tespit edilen eski Başbakan Guilio Andreotti'nin dokunulmazlığı kaldırılmıştı.

YUNANİSTAN

Adı yasa dışı işlere ve yolsuzluklara karışan bir milletvekili tespit edildiği zaman konuyu araştırmak üzere bir parlamento komisyonu oluşturuluyor. 1989 yılında Koskotas skandalına karışan eski Başbakan Andreas Papandreu ile PASOK'tan bir milletvekilinin dokunulmazlıkları kaldırılmış ve her ikisi de Yüce Divan'a sevkedilmişti.

ALMANYA

Savcılık, adi suçlar da dahil herhangi bir suç işleyen bir milletvekili hakkında dava açmak isterse, Meclis'e başvurur. Meclis, dokunulmazlığını kaldırabilir. Suç duyurusu bulunduğu takdirde genelde itiraz etmez. Alman Anayasası'nın 46. maddesine göre, bir savcının başvurusu yeterlidir. Bunun dışında dokunulmazlığı kaldırılmamış olan bir milletvekili hakkında dava açılamaz. Ancak, ‘suçüstü’ yakalanması durumunda gözaltına alınır ve gerektiği takdirde tutuklanabilir. Almanya'daki dokunulmazlık, anayasal düzenlemedir.

FRANSA

Parlamenterlerin ifade özgürlüğü açısından sonsuz dokunulmazlıkları var. Ancak milletvekili dokunulmazlığı adi suçları kapsamıyor. Dokunulmazlıklar, Başkanlık Divanı tarafından kaldırılabiliyor. Parlamento Başkanı, başkan yardımcıları ve siyasi grup başkanlarının yer aldığı divan, genel kurula götürmeden, hakkında suç duyurusu bulunan parlamenterlerin yargılanabilmeleri için milletvekillerin dokonulmazlıklarını kendi bünyesinde oylayarak kaldırabiliyor.

JAPONYA

Japonya'da milletvekili dokunulmazlıklarının sınırı oldukça geniş. Yargılama için mutlaka meclis kararı gerekiyor. Mahkemeler tarafından dokunulmazlığının kaldırılması istenen milletvekili ile ilgili meclis başkanlığına gönderilen dosyalar süratle görüşülüp; mahkemelere yargılama izni veriliyor. Hakkında bir şuçlama bulunan milletvekillerinin üyesi olduğu siyasi partiler bile milletvekilinin yargılanıp durumuna açıklık getirilmesi için dokunulmazlığının kaldırılmasını destekliyorlar.