Alıç nedir? Alıçın faydaları neler?

“Hawthorn” (“alıç”ın İngilizce’deki karşılığı) kelimesinin içindeki haw, “çit” kelimesinin eski Anglo-Sakson dilindeki karşılığıdır. Orta Çağ’dan bu yana dikenli alıç sığırları meralarda tutmak ve yabancıları özel arazilerden uzak tutmak için kullanılmıştır. İngiltere’de ve Almanya’nın bazı bölgelerinde alıçın yoğun dikenleri hâlâ çit olarak ekilmektedir. Alıç’ın cins ismi olan Crataegus, Yunanca’da “sertlik” ya da “dayanıklılık” anlamına gelen kratos kelimesinden gelir, bunun nedeni bitkinin aşırı ölçüde sert ve dayanıklı odunudur. Alıçla ilgili bazı batıl inançlar da geliştirilmiştir.  

Alıç ağacı bir yandan da yeni yaşam ve yenilenmeyle ilişkilendirilmiştir. İlkbaharda yapılan birçok pagan kutlamasının odağı olan çiçekli direkler çoğunlukla alıçtan yapılırdı ve alıçın güle benzeyen beyaz renkli çiçekleri çelenklere koyulurdu. Giriş kapısında sallanan alıç dallarının kötü ruhların eve girmesini engellediği düşünülürdü. Orta Çağ İngiltere’sindeyse alıç ağacı ölümle ilişkilendirilir, kötü kokulu çiçekleri de çürümenin kokusu olarak görülürdü. Alıç yüzyıllar boyunca Doğu’da ve Batı’da bitkisel tıbbın değerli bir parçası oldu. Yunanlı Hekim Dioskorides alıç bitkisini kalp rahatsızlıklarının tedavisi için tavsiye etti. En geç yedinci yüzyıldan itibaren Çinliler alıça yakın bir tür olan Crataegus pinnatifida’yı yüksek tansiyon, damar sertliği, kalp ağrısı ve başka kalp rahatsızlıkları için kullandılar.

Orta Çağ boyunca alıç, daha çok bir idrar  söktürücü olarak ve uykusuzluk ve gırtlak iltihabının tedavisinde kullanıldı. 19. yüzyıldan itibaren kalp rahatsızlıkları için kullanılan bir tedavi olarak Avrupa’da ve sonrasında ABD’de yeniden gün yüzüne çıktı. Alıç günümüz bitkisel tıbbında kalple ilgili rahatsızlıklar için kullanılmaktadır. Alıç, konjestif kalp yetersizliğinden muzdarip olanlarda kalp aktivitesini güçlendirir ve nefes ve yorgunluk durumlarında vücudu rahatlatır. Kalbe giden kanın sınırlanmasından kaynaklanan göğüs ağrısına (anjina) iyi gelir. Bitkisel tıp uygulayıcıları, alıçı tansiyonu ve yüksek kolesterolü düşürmek ve kan damarlarında ortaya çıkan ve damar sertliğine (aterosklerosis) neden yağ plaklarını azaltmak için tavsiye eder.

Alıç, tanımlanmış binden fazla türüyle botanikçiler için oldukça karmaşık ve kafa karıştırıcı bir bitki grubudur. Bu türlerin çoğu Kuzey Yarıküre’dedir, özellikle de Kuzey Amerika’da, yaklaşık 20 tür Avrupa’dan, 18 tanesi de Çin’dendir. Kuzey Amerika’da melezleşmeyle üretilmiş çok sayıda yabani tür vardır ve bu yüzden tanımlar karışır. Crataegus cinsinin günümüzdeki kapsamı 140 türdür. Alıç çalı ya da ağaç şeklinde yetişir, çoğunlukla kışın yapraklarını döken ve filizli bir bitkidir. Yapraklar lobludur ve testere gibi dişleri vardır. Beş tane taçyaprağı olan çiçekler genellikle dalın sonunda çıkar. Küçük kırmızı ve çoğu zaman kuru olan meyveler çiçekler ve yapraklarla birlikte kullanılır. Yana doğru damarlı yapraklar keskin dişlidir ve 5-10 çiçekten oluşan çiçek kümeleri meydana gelir. Tek tohumlu alıçın (C.monogyna), adından da anlaşılacağı üzere, tek tohumu vardır ve yaprak lobları dişsizdir. En az 8 tane alttür tanımlanmıştır. Çin alıcının (C.pinnatifida) kama şeklinde geniş yaprakları vardır ve yapraklarda çok sayıda lob çifti vardır. koyu kırmızı meyveler verir.

ALIÇ NASIL YETİŞTİRİLİR?

Anavatanı, İngiltere’den İsveç’e, doğuda Letonya ve güneyde Pirenelere ve Kuzey İtalya’ya Kuzey ve Orta Avrupa olan İngiliz alıcı (C.laevigata) uzun bir zamandır bir süs çalısı olarak yetiştirilmektedir. Tarlalarda ve yol boylarında, çit sıralarında bulunur. Tek tohumlu alıç Avrupa’daki çoğu bölgede yaygındır. Çin alıçı, Orta ve Kuzey Çin’in dağ ve tepelerinin yamaçlarında ve çalılıklarında bulunur. Ayrıca görünüşü İngiliz alıcıyla aynıdır, modern bilimsel biyolojik adlandırmanın babası olan Carolus Linnaeus, Çin alıçını İngiliz alıcının bir çeşidi olarak sınıflandırmıştır. Çin alıçı hem bir meyve ağacı olarak, hem de Çin geleneksel tıbbındaki yerinden dolayı yüzyıllar boyunca yetiştirilmiştir.

ALIÇIN FAYDALARI VE TEDAVİ AMAÇLI KULLANIMI

✚ Kalp sağlığı

Alıç, batılı bitki uzmanları tarafından kalp fonksiyonlarını korumada en önemli ilaç olarak kabul edilir. Bu etkinin nedeni kalp kaslarını güçlendirip normal bir kalp ritmi ve tansiyon sağlamasıdır. Araştırmalar ayrıca alıcın kalbin kendi içindeki kan akışını güçlendirdiğini ve kas hücrelerinin iyi oksijen almasını sağladığını göstermiştir. Bunlara ek olarak, alıç meyvesi, yaprağı ve çiçeğinde güçlü antioksidan özellikler gösteren ve hücreleri koruyan flavanoidler bulunur. Alıç, Avrupa’da konjestif kalp yetmezliğinin hafif halleri ve düşük düzeydeki kalp ritim bozuklukları için geniş çapta kullanılan bir tedavidir. Yapılmış birçok klinik deney vardır, en önemlisi 13 Avrupa ülkesinde yapılan SPICE deneyidir. Araştırmacılar kalp rahatsızlığı olan 2681 kişiyi iki gruba ayırdılar ve 2 yıl boyunca gruplardan birine alıç ekstresi diğerine de plasebo verdiler.

Bunun yanında tüm hastalar konjestif kalp yetmezliği için standart tedaviyi görmeye devam ettiler. Sonuçta, kalbin sol karıncık kaslarında fonksiyon yetersizliği olan hastalar haricinde faydalı bir etki görülmedi (Sol karıncık kasları, kanı aorta ve tüm vücuda pompalayan kas olduğundan vücudun en zor çalışan kaslarından biridir). Bu gruptaki hastaların ani kardiyak ölümden kaynaklı ölme riskleri 12-24 ay gibi bir sürede ciddi bir azalma göstermiştir. Bu etki, sol karıncık fonksiyonu normal olan ya da kas fonksiyonları ciddi biçimde azalan hastalarda  görülmemiştir. Bu verinin, alıcın en ciddi etkiyi daha hafif kalp hastalıklarında gösterdiğine dair geleneksel düşünceyle örtüşmesi ilginçtir. Alıç, kalbin kasılma gücünü hafice arttırır ve dengeli bir kalp ritmi sağlar. SPICE deneyinde herhangi bir ilaç-bitki etkileşimi durumu gözlemlenmemiştir. Alıçla ilgili yapılan tüm deneylerden sonra uluslararası uzmanlar “alıç ekstresinin kronik kalp rahatsızlıklarının belirtilerinin kontrolünde yararlı ve psikolojik açıdan etkili” olduğunu belirtmişlerdir.

ALIÇ NASIL TÜKETİLİR?

ÇAY: 2 çay kaşığı alıç meyvesi ve yaprağını 400 gram suda kaynatın. Süzün ve günde 1 ya da 2 bardak için.

TENTÜR: Günde 2 defa 5 ml alınır.

STANDARDİZE EDİLMİŞ EKSTRE: HeartCare, SPICE deneyinde kullanılan tescilli alıç ürünüyle aynı tarife göre standardize edilmiş bir üründür (WS1442 ekstresi)

Sağlıklı bir tarif; Alıç şurubu…

1 bardak taze ya da yarım bardak kurutulmuş alıç meyvesini 3 bardak suyla birlikte orta büyüklükte bir tencereye koyun. 10 dakika kaynatın. Soğutun. Meyveleri püre haline getirin ve 10 dakika kadar tekrar kaynatın. Sıvıyı süzün ve tencereye geri dökün. Bir bardak bal ya da sabır otu ekleyin. Tatlandırıcılar çözülene kadar ısıtın. Buzdolabında üç hafta bekletin. Kalp dostu bir diyet için günde 1 ya da 2 çay bardağı şurup için.

ALIÇ HAKKINDA UYARILAR

Alıç oldukça güvenli ve vücut tarafından iyi tolare edilen bir bitki olarak görülmektedir. Konjestif kalp yetmezliği olan ya da kalp tedavisi olan kişilerde bir sağlık uzmanının kontrolü altında kullanılmasında fayda vardır.

ŞİFALI BİTKİLER ANSİKLOPEDİSİ İSİMLİ KİTABI SATIN ALMAK İÇİN TIKLAYIN