Kayıp helikopterlerin sırrı çözüldü

Jandarma Genel Komutanlığı 5 yıl önce 18 adet MI-17 helikopterini yenilemeye karar verdi ve ihaleye çıktı. İddialara göre Komutanlık işi Rus Devletinden helikopter yenileme lisansı bulunmayan, royality adı verilen lisans parasını ödemekten kaçınarak fiyatı düşüren, helikopterleri sivil helikopter yenileme fabrikasına götüren ve ihalede bu nedenle en düşük fiyat veren firmaya verdi. Ancak maddi gücü olmayan ve Rus devletini karşısına alan firma iflas edince helikopterler ortada kaldı. Helikopter yenilemek için yeniden açılması beklenen ihalede firmaların 25 ile 40 milyon dolarlık masraf çıkaracağı savunuldu.

4 FİRMA KATILDI

Helikopter yenileme ihalesine Rus Devleti şirketi Rosoboronexport'a bağlı Kazan helikopter üretim fabrikası, Talov MI atölyesi, Ukranya-Azerbaycan Konotop-Gence fabrikası, Beyaz Rusya Orjanski fabrikası ile Macaristan Danubia firmaları teklif verdi. 13,5 milyon dolarlık teklifi ile Tataristan'da yerleşik Joint Stock Company Kazan Talov (JSC) adlı Rus firması ihaleyi kazandı. Sözleşme gereği, 18 adet MI-17 helikopterinin 4'erli gruplar halinde bakımının yapılması kararlaştırıldı. Sözleşmede helikopterlerin bakım süreleri 3,5-4 ay olarak taahhüt altına alındı.

JANDARMA NE UYANIKLIK YAPTI

Rus devletinin askeri üretim yapan fabrikalardan royality adı altında lisans için para aldığını belirten uzmanlara göre Rus devleti de MI-17 fabrikası Kazan ile beraber ihaleye girdi ancak ihale fiyatının yüzde 25 üzerinden royalty alacağı için maliyet yükseldi. Jandarma bu parayı ödememek için lisans parasını ihaleye dahil etmeyen Talov fabrikasını tercih etti. Bu sayede royalty parası ödemeyen firmaya iş verildi ancak para ödenmeyince Rusya da üretici firmanın yenileyeceği helikopterlerin lisansını vermedi. Rusya sürece karşı çıkarken 4 adet MI-17 Saint Petersburg'ta sivil üretim yapan Spark helikopter fabrikasına gönderildi. Sadece sivil helikopter lisansı olan ve askeri helikopter yenileştiremeyen fabrika halikopterleri söktü ve bıraktı.

RUSYA NE KARŞILIK VERDİ

Spark fabrikasından royalty parasını alacağını ve bunun için Kazan yerine Spark fabrikasından 4 milyon dolar alınacağını planlayan Rusya'nın da hesabı tutmadı. Bu durumda bir yılda bitebilecek yenileme izin çıkar diye 36 aya yayıldı. Geri kalan 14 helikopterin uçuş süresi bitince o uçuşlar da durdu.

RUSYA UYARDI

Rusya Federasyonu 45 civarında askeri fabrikadan royalty aldığı ve bu konular kanunla düzenlendiği için TALOV ve Spark’ın askeri helikopter yenileme lisansı olmadığını Türkiye’ye bildirdi. Bu arada Libya’ye ambargo kalkınca, MI serisi çok sayıda helikopter yenileştirmeye girdi, fiyatlar arttı. TALOV firmasının finans gücü olmadığı için Spark fabrikasına borcunu ödeyemedi, Jandarma'ya da teminat gösteremediği için avans alamadı.

RUSLARA TEKLİF EDİLDİ

Sorunun içinden çıkılmaz bir hale geldiğini gören Jandarma konuyu Rus devletinin şirketi Rosoboronexprot'a götürerek 13.5 milyon dolara kontratın bu firmaya devrini teklif etti. Devlete aynı "royality" parasının ödemesi gerektiği için Rosoboronexprot teklifi reddetti.

FATURA BÜYÜDÜ

Bunun üzerine Jandarma konuyu Savunma Sanayi Müsteşarlığına devretti. Türkiye Rosoboronexport Türkiye temsilcisine aynı konuyu miktarı arttırarak tekrar teklif etti. İddialara göre Rosoboronexport daha önce 17 milyon dolar istediği iş için en az 25 milyon dolar isteyecek. Rakip firmalar ise Rosoboronexport firmasının 40 milyon dolardan azına razı olmayacağını savundu.

FATURA BÜYÜDÜ

Bunun üzerine Jandarma konuyu Savunma Sanayi Müsteşarlığına devretti. Türkiye Rosoboronexport Türkiye temsilcisine aynı konuyu miktarı arttırarak tekrar teklif etti. İddialara göre Rosoboronexport daha önce 17 milyon dolar istediği iş için en az 25 milyon dolar isteyecek. Rakip firmalar ise Rosoboronexport firmasının 40 milyon dolardan azına razı olmayacağını savundu.

ROYALITY PARASI NEDİR

MI helikopterlerinin üretimi ve yenilemesi Rus MIL Dizayn bürosundan alınan havacılık sertifikalarına sahip fabrikalar tarafından gerçekleştirilebilir, MIL Dizayn bürosundan sertifika alan askeri fabrikalar, yabancı ülkelerle iş yapmak için Devlete Royalty/lisans parası öderler. Ukrayna'da yüzde 5-15 arası, Rusya'da yüzde 15-35 oranlarında bir tutar Devlet İhracat şirket geliri olarak tahsil edilir.