Enis Berberoğlu: SSK primi güvence mi yoksa enayi vergisi mi?

Enis BERBEROĞLU

Vekaletini taşıdığı milleti unutup emrindeki devleti kurtarma heveslisi politikacılar ve sendika ağalarının bu satırların devamını okumasına gerek yok. Çünkü aktaracağımız modelde ne devlet kurtuluyor, ne de sendika ağaları. Tek kurtulan Şilili işçilerin emeklilik fonları ki, o da zaten ne devletin ne de sendika ağalarının umurunda...

Ayrıca yıllarca emekliye kuş yemi parası kadar üç aylığı layık görüp şimdi SSK'ya fon sağlama yasasını acemi politikacıya ‘‘reform tasarısı’’ diye satan devlet memurları... Veya yönetiminde oturduğu SSK soyulurken uyuyup sadece geç emeklilik yasasına efelenen sendika ağaları kimin umurunda...

Yine de bireysel değil toplumsal kurtuluşa inanan eski tüfekler için de bir dipnot düşelim... Şili'de yeni emeklilik düzeninin yürürlüğe girdiği 1 Mayıs 1981 (İşçi Bayramı) tarihinden bu yana;

1) Emeklilik fonları milli gelirin yüzde 40'ına ulaştı.

2) Ekonomik büyüme hızı yıllık yüzde 3'ten yüzde 6.5'a çıktı.

3) Tasarruflar, milli gelirin yüzde 27'sine yükseldi.

4) İşsizlik yüzde 5'e geriledi.

* * *

Şili'deki emeklilik düzeni son derece basit... İşin içinde ne devlet var, ne de işveren... Yasaya göre çalışan, aylık kazancının en az yüzde 10'unu emeklilik hesabına yatırmak zorunda. (Böylece maaşının yüzde 70'i üzerinden emekliye ayrılacağı hesaplanıyor.) Ama isteyen daha yüksek prim ödeyebiliyor, bu ödeme gelir vergisinden düşülüyor. Primler sadece bu işle uğraşan özel sigorta şirketlerine yatırılıyor. Bu şirketler sürekli devlet denetiminde ama yoğun rekabet ortamında çalışıyor. O yüzden hem sağlam, hem de yüksek getirili yatırımlara yöneliyorlar...

Emeklilik yaşı Şili'de hiç tartışılmıyor. Çünkü maaşının yüzde 50'sine hak kazanan (asgari koşul) erken emekli olabiliyor. Dileyen, emeklilik yaş sınırını aştıktan sonra da çalışabiliyor. Asgari emekli maaşına ulaşmayı beceremeyenlere devlet yardım ediyor.

* * *

Şili'de yeni sisteme geçiş üç ayaklı tasarlandı:

1) Polis ve Silahlı Kuvvetler mensupları eski sistemde kaldı. Yasa çıktığında aktif sigortalı olanlara mevcut sistemde devam hakkı tanındı.

2) Yeni sisteme geçmek isteyenlere devlet birikmiş haklarını uzun vadeli tahville ödedi. Bu tahviller yeni sistemdeki sigorta şirketlerine devredildi.

3) Devletin kontrolündeki sosyal güvenlik sistemi kademeli olarak tasfiye edildi, yeni işe başlayanlar doğrudan özel sigortaya yöneltildi.

* * *

Kimse kendisini kandırmasın... Biraz parası olan zaten SSK'nın sınırlı sağlık şemsiyesi yerine özel doktorlara koşuyor. Emeklilik maaşları belli... Dolayısıyla SSK'ya prim ödemek on binlerce, belki yüz binlerce çalışan için güvenceden çok ‘‘vergi’’ anlamına geliyor. Sosyal adalet açısından hiçbir itirazımız yok. Ancak son tasarıyla bu vergiyi ödeme süresini uzatan hükümet neden;

1) Mali Milat için yeni hak tanıyor.

2) ‘‘Nereden Buldun?’’ sorusunu erteliyor, anlamak mümkün değil...

Diş geçiremediği kaçakçıları peşinen affeden hükümet, mükellefleri bu kadar saf mı sanıyor?.. Öyleyse yanılıyor.