Rekabet üzerine çeşitlemeler (2)

Rekabeti engelleyen etkenlerin kaynakları dört grupta toplanabilir: devletin düzenlemeleri, teknolojiden gelen doğal engeller, piyasadaki firmaların anlaşmaları ve bir ya da birden fazla firmanın piyasadaki diğer firmaları fiyat dışı politikalarla piyasa dışına itmeye çalışması.Saptaması göreli olarak kolay, fakat engellemesi o denli kolay olmayan rekabeti engelleyici etkenlerin başında firmaların fiyat dışı politikalarla birbirlerini engelleyici faaliyetleri gelir. Bu konuda kamu otoritesi de fazla bir şey yapamaz. Bu durum yalnızca Türkiye’de değil, dünyanın her yerinde benzerlikler gösterir.FİYAT DIŞI ENGELDikkat edilirse, bazı lokantalar yalnızca bir markanın içeceğini satarlar. Rakip firmanın ürettiği içecekleri müşterilerine sunmazlar. Bu davranışın nedeni içecek firmasının o lokantaya yalnızca kendi içeceklerini satması için bir takım çıkarlar sağlamasından kaynaklanır.Örneğin, bazı içecek firmaları lokantaya toplu bir para verir. Lokantanın duvarlarına kendi reklamlarını astırır. Belli dönemler için satış hedefleri koyarak lokantanın yalnız kendi içeceklerini satmasını ister.Dağıtımda bakkal türü yapılanmanın yaygın olduğu ülkelerde bazı mallar temel mallardır. Örneğin, Türkiye’de kibrit bakkalların en temel mallarından biridir. Kibrit satarken yanında belli bir marka sucuğun, belli bir marka ampulün ya da sütün satılması mecbur kılınabilir. Bakkal yalnızca kendine söylenen markaları satmak durumunda kalabilir. Karşılığında bedava buzdolabı ya da reklam panosu alabilir.Bütün bunlar rekabeti engelleyici faaliyetlerdir. Çünkü, fiyat dışında farklı çıkarlar sağlayarak rakiplerin fiyat ve kalite yoluyla rekabet etmeleri engellenmektedir. Tam rekabet şartlarının oluşturulabilmesi için bu çeşit engeller ortadan kaldırılmalıdır.Reklamlarda rakip firmanın ürettiği malları kötülemek yerine kendi ürettiği malı tanıtmak bir ilke haline gelmiştir. Negatif reklamlar da rekabeti engelleyici etkenlerdendir. Bazı ülkelerde ispatlanabilecek gerçekler kullanılarak rakip firmaların isimleri reklamlarda kullanılabilmektedir. Örneğin, X marka çamaşır tozunun Y marka çamaşır tozundan daha fazla aktif temizleme maddesi içerdiği reklamlarda konu edilebilmektedir. Bu rekabeti yaralayıcı bir davranış mıdır? Tüketiciyi bilgilendirmek üzere yayınlanan bazı dergiler belli bir ürün dalında rekabet içindeki malları değerlendirmektedir. Örneğin, X marka otomobil çarpmalara en dayanıklı, Y marka otomobil de en dayanıksız olarak ilan edilebilmektedir. Bu yolla rekabet engellenmekte midir?KOLAY DEĞİLBu konulardaki görüşler çok farklıdır. Bir açıdan, ürünler hakkında objektif kriterlere göre değerlendirilerek azami bilgi verilmektedir. Bu rekabeti artıran bir etkendir. Rekabetin kalite üzerindeki olumlu etkisini artırıcı bir rol oynar. Diğer taraftan, üzerine vazife olmadan bir firmanın malını kötülemek (değerlendirme objektif dahi olsa) başkalarına zarar vermektir. Fiyat ve kalite arasındaki bağı koparma riski yarattığından, rekabeti bozucu bir işlev görür.Görüldüğü gibi, rekabet, anlaması da, uygulaması da kolay olan bir alan değildir. Böyle olunca, rekabetin önünü açmak da zor bir süreç olmaktadır.