’Ömrümüz 66, 65 yaşında emeklilik olmaz’ vetosu
Güncelleme Tarihi:
Süleyman DEMİRKAN
Oluşturulma Tarihi: Mayıs 11, 2006 00:00
Cumhurbaşkanı Ahmet Necdet Sezer, Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Yasa Tasarısı’nın çoğu emeklilikle ilgili 15 maddesini veto etti. Sezer gerekçesinde, Türkiye’de ortalama yaşam süresinin 66 yıl olduğunu belirtti ve emeklilik yaşının 65’e yükseltilmesini ’emekliliği olanaksız kılmak’ diye niteledi.
CUMHURBAŞKANI Ahmet Necdet Sezer, 5489 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’nu bazı maddelerinin bir kez daha görüşülmesi için TBMM’ye iade etti. Sezer gerekçesinde, Türkiye’de ortalama yaşam süresinin 66 olduğunu belirterek, emeklilik yaşının 65’e yükseltilmesinin ’emekliliği olanaksız kıldığını’ belirtti. Sosyal güvenliği salt aktüeryal denge düşüncesiyle oluşturmanın da "sosyal devlet ilkesini savsaklamak anlamına geleceğini" ve Anayasa’nın 2’nci maddesiyle bağdaşmadığını kaydeden Sezer, Yasa’nın beşi geçici, 15 maddesinde Anayasa’ya aykırılık buldu. Sezer’in, "Anayasa’nın sosyal hukuk devleti ve eşitlik ilkeleriyle bağdaşmadığı için uygun görmediği" hususlar arasında, ’İtibari hizmet ya da fiili Hizmet süresi zammı’ndaki kamu-özel sektör ayırımı da bulunuyor. Sezer’in veto gerekçeleri özetle şöyle:
EMEKLİLİK OLANAKSIZ: İncelenen yasanın bazı maddelerinde ’adil, makul ve ölçülü’ olma ölçütü aşılıyor. Sürekli çalışma olanağı işverenin inisiyatifinde olan sigortalılar yönünden de prim ödeme gün sayısının 9000’e çıkarılmasının gelecek kuşakların emeklilik hakkına kavuşmasını olanaksız kılacağı, bu niteliği ile adil, makul ve ölçülü olmadığı açıktır. Emekli olmak, kadın-erkek 58-60 yaşını doldurma ve en az 9 bin gün prim ödeme koşuluna bağlanıyor. Yaş sınırı, 01.01.2036’dan başlayarak kadın için 01.01.2048’e, erkek için 01.01.2044’e kadar artırılıp 65’e yükseltiliyor. Ülkemizde ortalama yaşam süresi 66 yıl olduğu gözetildiğinde, gelecek kuşakların emekli olmaları olanaksızlaşıyor.
FİİLEN 65 YAŞ: Yasaya göre; 58-60 yaşını 01.01.2036’da doldurmayan kadın-erkek sigortalılar, emekli aylığı alabilmek için 65’e kadar uzanan yaşları beklemek zorunda kalacaklar. Ayrıca, yine bu durum nedeniyle, aynı gün işe başlayan ve prim ödeme süreleri eşit olan farklı yaşlardaki sigortalılar, yaşlılık aylığına aynı yılda hak kazanamayacaklar. 01.01.2007’den sonra ilk kez sigortalı olanlar 58-60 yaşında emekli olabilmek, ancak 30-32 yaşlarında göreve başlayanlar yönünden geçerli. Yaş küçüldükçe, 2036 yılından sonra artırılan yaş sınırı nedeniyle bekleme süresi artacak. Örneğin, 01.01.2007’de sigorta olan giren bir kadın sigortalı 30 yaşında ise 58 yaşında 2035 yılında; 18 yaşında ise, 65 yaşına ulaştığı 2054 yılında yaşlılık aylığına hak kazanabilecek. Bu düzenleme, fiili hizmet zammı eklenmesi gereken kimi ağır ve çalışanı yıpratıcı işleri yapanlar arasında ayırıma yol açması nedeniyle eşitsizlik yaratıyor.
Hangi maddeler Anayasa’ya aykırı
CUMHURBAŞKANI Sezer, Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Yasası’nın 3, 28, 29, 31, 40, 46, 55, 63, 80, 82, geçici 1, geçici 2, geçici 4, geçici 6 ve geçici 9’uncu maddelerinde Anayasa’nın 2, 5, 10, 60 ve 65’inci maddeleri ile Anayasa Mahkemesi’nin bazı kararlarına aykırılık buldu. Sezer’in bazı tespit ve veto gerekçeleri de şöyle: Yasa ile tüm sigortalılar yönünden, prime esas kazancın hesabında alt ve üst sınır getirilirken; kamu görevlilerinin prime esas kazançlarının saptanmasında ’üst sınır’ aranmayacak. Yani, tüm aylık gelirlerinden prim kesintisi yapılacak. Bu durumda, kamu görevlilerinin prim oranı yüzde 14’e düşürülürken; prime esas matrahın artmasıyla görev aylıkları azalacak. Aylık bağlama oranının düşürülmesi de daha az emekli aylığı demek. Özellikle aynı görevde çalışmış ve çalışmakta olanların emekli aylıkları ile ölenlerin dul ve yetimlerinin aylıkları arasında fark oluşacak.
Emekli Sandığı ve Bağ-Kur’lunun nasıl emekli olacağı belirsiz
CUMHURBAŞKANI Ahmet Necdet Sezer, veto gerekçesinde, "08.09.1999-01.01.2007 günleri arasında Emekli Sandığı ve Bağ-Kur kapsamında sigortalı olanların, nasıl ve hangi koşullarla emeklilik haklarına ve yaşlılık aylığına kavuşacakları belirsiz. Bu kişilerin sosyal güvenlik haklarının en önemli ögesi olan emeklilik hakkını kullanamaz duruma getirilmeleri Anayasa ile bağdaşmaz" dedi. Yapılan düzenlemeyle, memurlar ve diğer kamu görevlilerinin emekli ikramiyesini alabilmek yönünden güç koşullara itildiğini belirtti.
EMEKLİLİK OLANAKSIZ: İncelenen yasanın bazı maddelerinde ’adil, makul ve ölçülü’ olma ölçütü aşılıyor. Sürekli çalışma olanağı işverenin inisiyatifinde olan sigortalılar yönünden de prim ödeme gün sayısının 9000’e çıkarılmasının gelecek kuşakların emeklilik hakkına kavuşmasını olanaksız kılacağı, bu niteliği ile adil, makul ve ölçülü olmadığı açıktır. Emekli olmak, kadın-erkek 58-60 yaşını doldurma ve en az 9 bin gün prim ödeme koşuluna bağlanıyor. Yaş sınırı, 01.01.2036’dan başlayarak kadın için 01.01.2048’e, erkek için 01.01.2044’e kadar artırılıp 65’e yükseltiliyor. Ülkemizde ortalama yaşam süresi 66 yıl olduğu gözetildiğinde, gelecek kuşakların emekli olmaları olanaksızlaşıyor.
FİİLEN 65 YAŞ: Yasaya göre; 58-60 yaşını 01.01.2036’da doldurmayan kadın-erkek sigortalılar, emekli aylığı alabilmek için 65’e kadar uzanan yaşları beklemek zorunda kalacaklar. Ayrıca, yine bu durum nedeniyle, aynı gün işe başlayan ve prim ödeme süreleri eşit olan farklı yaşlardaki sigortalılar, yaşlılık aylığına aynı yılda hak kazanamayacaklar. 01.01.2007’den sonra ilk kez sigortalı olanlar 58-60 yaşında emekli olabilmek, ancak 30-32 yaşlarında göreve başlayanlar yönünden geçerli. Yaş küçüldükçe, 2036 yılından sonra artırılan yaş sınırı nedeniyle bekleme süresi artacak. Örneğin, 01.01.2007’de sigorta olan giren bir kadın sigortalı 30 yaşında ise 58 yaşında 2035 yılında; 18 yaşında ise, 65 yaşına ulaştığı 2054 yılında yaşlılık aylığına hak kazanabilecek. Bu düzenleme, fiili hizmet zammı eklenmesi gereken kimi ağır ve çalışanı yıpratıcı işleri yapanlar arasında ayırıma yol açması nedeniyle eşitsizlik yaratıyor.
Hangi maddeler Anayasa’ya aykırı
CUMHURBAŞKANI Sezer, Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Yasası’nın 3, 28, 29, 31, 40, 46, 55, 63, 80, 82, geçici 1, geçici 2, geçici 4, geçici 6 ve geçici 9’uncu maddelerinde Anayasa’nın 2, 5, 10, 60 ve 65’inci maddeleri ile Anayasa Mahkemesi’nin bazı kararlarına aykırılık buldu. Sezer’in bazı tespit ve veto gerekçeleri de şöyle: Yasa ile tüm sigortalılar yönünden, prime esas kazancın hesabında alt ve üst sınır getirilirken; kamu görevlilerinin prime esas kazançlarının saptanmasında ’üst sınır’ aranmayacak. Yani, tüm aylık gelirlerinden prim kesintisi yapılacak. Bu durumda, kamu görevlilerinin prim oranı yüzde 14’e düşürülürken; prime esas matrahın artmasıyla görev aylıkları azalacak. Aylık bağlama oranının düşürülmesi de daha az emekli aylığı demek. Özellikle aynı görevde çalışmış ve çalışmakta olanların emekli aylıkları ile ölenlerin dul ve yetimlerinin aylıkları arasında fark oluşacak.
Emekli Sandığı ve Bağ-Kur’lunun nasıl emekli olacağı belirsiz
CUMHURBAŞKANI Ahmet Necdet Sezer, veto gerekçesinde, "08.09.1999-01.01.2007 günleri arasında Emekli Sandığı ve Bağ-Kur kapsamında sigortalı olanların, nasıl ve hangi koşullarla emeklilik haklarına ve yaşlılık aylığına kavuşacakları belirsiz. Bu kişilerin sosyal güvenlik haklarının en önemli ögesi olan emeklilik hakkını kullanamaz duruma getirilmeleri Anayasa ile bağdaşmaz" dedi. Yapılan düzenlemeyle, memurlar ve diğer kamu görevlilerinin emekli ikramiyesini alabilmek yönünden güç koşullara itildiğini belirtti.