Mustafa Kutlay: Telekom'da gecikmenin faturası 10 milyar dolar

Güncelleme Tarihi:

Mustafa Kutlay: Telekomda gecikmenin faturası 10 milyar dolar
Oluşturulma Tarihi: Mayıs 08, 2001 00:00


Mustafa KUTLAY
Haberin Devamı

Türk Telekom'un yüzde 45'ini 5 yıl önce satabilseydik, Türkiye'nin elde edeceği kaynak yaklaşık 15 milyar dolar civarında olacaktı. Ancak, bugün telekom operatörlerinin değerini belirleyen uluslararası kriterlere göre Türk Telekom'un yüzde 45'inin değeri 5 milyar dolar düzeylerine geriledi.

Özelleştirilmesiyle ilgili tasarı hálá Bakanlar Kurulu'nun imzasını bekleyen Türk Telekom'un yüzde 45'ini 5 yıl önce satabilseydik, Türkiye'nin elde edeceği kaynak yaklaşık 15 milyar dolar civarında olacaktı. Ancak, bugün telekom operatörlerinin değerini belirleyen uluslararası kriterlere göre Türk Telekom'un yüzde 45'inin değeri 5 milyar dolar düzeylerine geriledi.

Uluslararası kredi derecelendirme ve aracılık hizmeti veren kuruluşların telekom operatörlerinin değer tespitinde kullandıkları ana kriter, bu şirketlerin abone başına elde ettikleri gelir. Yakın dönemde yapılan telekom özelleştirmeleri incelendiğinde, 18 milyon 500 bin aboneli Türk Telekom'un abone başına elde ettiği yıllık gelir 267 dolar düzeylerinde bulunuyor. Buna göre Türk Telekom, 1999 yılında yüzde 35'i 700 milyon dolara özelleştirilen 3.7 milyon aboneli Romanya Telecom (Rom Telecom) ile aynı kategoride kabul ediliyor.

30 MİLYAR DOLARDI

Dünya Bankası'nın 30 milyon dolarlık bir destek sağladığı Rom Telecom satışında, Türkiye'deki anlamı ile bir ‘‘altın hisse’’ uygulaması sözkonusu değil. Ancak, bu ülkede Romanya Hükümeti, satış sözleşmesine koyduğu bazı maddeler ile olağanüstü durumlarda kendi güvenliğini sağlama yoluna gitmiş.

Rom Telecom'un 1999 yılında abone başına 535 dolarlık bir değer ile yapılan satışı baz alındığında, Türk Telekom'un yüzde 45'lik hissesinin yaklaşık değeri de 4.4 milyar dolar düzeylerinde hesaplanıyor. Buna göre, bugün için Türk Telekom'un tamamının değeri yaklaşık 10 milyar dolar. Oysa bir zamanlar Telekom için hesaplanan toplam değer 30 milyar dolara kadar çıkıyordu.

ASIL SORU: SATILABİLİR Mİ?

Telekom uzmanları bugün için tartışmanın ‘‘Türk Telekom'un kaç dolardan satılacağından’’ çok, ‘‘satılıp satılamayacağı’’ olduğu görüşündeler. 1999 yılı ile 2000 yılı arasında dünya telekom şirketlerinin değerlerinde önemli gerilemeler olduğu biliniyor. Örneğin, dünyanın en büyük telekom şirketi olan Vod Air Mannesmann'ın değeri 1999 yılında 367 milyar dolar iken, şirket 2000 yılının eylül ayına gelindiğinde yüzde 26.4 değer kaybetti ve değeri 270 milyar dolara geriledi. Benzer düşüşler hemen hemen tüm telefon operatörlerinde gerçekleşti. Bu nedenle, 1999 yılında Rom Telecom'un satışı üzerinden yapılan hesaplama ile ortaya çıkan Türk Telekom değerinde bu düşüş trendinin etkileri de hesaplanmadı.

Telekomünikasyon sektörü konusunda araştırmalar yapan pek çok kuruluş, bugün için Türk Telekom'un satışının oldukça zor olacağı görüşünde. Bunun başta gelen nedeni ise ‘‘Altın Hisse’’ uygulaması. Telekom'un satışını güçleştiren bir diğer önemli neden, konjonktürel olarak bu sektöre yatırım yapmanın pek de doğru olmadığı bir döneme girilmesi. 2003 yılından itibaren pek çok ülkenin telekomünikasyon sektörü serbest rekabete açılacak. Bu yüzden de halen 30'a yakın ülke telekom operatörlerini ‘‘akşam pazarında’’ satışa çıkarttı. Dünya telekom operatörlerinin değerini tehdit eden önemli gelişmelerden biri de ‘‘Voice over IP’’ adı verilen teknoloji. Bu teknoloji, internet protokolü üzerinden dünyanın her yeriyle şehiriçi telefon tarifesi üzerinden görüşülmesini sağlıyor. Ayrıca, mobil telekomünikasyon teknolojileri de yakın dönemde insanların sabit telefon tarifesi ile mobil telefonlarını kullanmalarına imkan verebilecek. Bu yüzden artık sabit telefon kullanma ihtiyacı giderek azalacak.

Telekom'un % 45'i, kimin fiyatıyla ne kadar eder?

Güney Afrika fiyatıyla 8.7 milyar $.

Çek Cumhuriyeti fiyatıyla 10.5 milyar $.

Danimarka fiyatıyla 15.7 milyar $.

Belçika fiyatıyla 7.8 milyar $.

Romanya fiyatıyla 4.4 milyar $.

Meksika fiyatıyla 6.3 milyar $.

Macaristan fiyatıyla 5.7 milyar $.

Kadrosu şişkin değil ama verimsiz

Yapılan araştırmalar, Türk Telekom'un 72 bin personeli ile sanıldığı gibi ‘‘şişkin bir kadroya’’ sahip olmadığını ortaya koydu. Çalışan başına düşen hat sayısı itibarıyla yapılan sıralamada Türk Telekom çalışan başına en fazla hat düşen operatör oldu. Buna karşılık Türk Telekom en verimsiz çalışan operatörler arasında bulunuyor. Türk Telekom personel başına gelirde en verimsiz telekom şirketi durumunda. Türk Telekom'da bir personel başına düşen hat sayısı 249 ile ABD'nin bile üzerinde. Buna karşılık, Türk Telekom'un bir personeli başına düşen yıllık geliri 16 bin 904 dolar ile Uruguay'lı bir telekom çalışanının üçte biri, İsviçreli bir telekom çalışanının ise 19'da biri düzeylerinde. Türk Telekom'un bu kadar verimsiz olmasının başta gelen sebebi, kamu sektöründen yapılan tahsilattaki aksamalar ve özel indirimler.

Stratejik ortak yönetmediği telekoma yatırım yapmıyor

Bugüne kadar yapılan belli başlı telekom özelleştirmelerinde, stratejik ortaklara çoğunlukla yönetim hakları da devredilmiş. Telekom özelleştirmelerinin hiçbirinde Türkiye'deki anlamı ile bir ‘‘altın hisse’’ sözkonusu değil. Bazı ülkelerde devletin elinde tutulan ‘‘imtiyazlı hisse’’ sadece ulusal güvenlik konusunda kullanılabilen hakları içeriyor. Oysa, Türkiye'nin öngördüğü ‘‘altın hisse’’, stratejik kararlar arasına ulusal güvenlik ve olağanüstü haller dışında belli bir hacmi aşan yatırım kararları gibi ticari operasyonları da katıyor. Böylece, Türk Telekom altın hisse uygulamasıyla yabancılar için para yatırıp yönetemediği bir şirket konumuna geliyor. En önemlisi, gelecekte değişebilecek siyasi anlayışların Telekom konusunda nasıl birn tavır sergileyecekleri de büyük bir soru işareti olarak ortada bırakılıyor. İrlanda ve Letonya gibi ülkelerde ise stratejik ortağa ‘sınırlı yönetim kontrolü’ veriliyor. Bu ve benzeri ülkeler genellikle icra kurullarında stratejik ortağa hakim sayıda üyelik verirken, şirketin yönetim kurulunda stratejik ortak daha sınırlı temsil ediliyor.

Haberle ilgili daha fazlası:

BAKMADAN GEÇME!