Mısır Çarşısı’nda kira savaşı

Çarşı'daki dükkan kiraları arasındaki uçurumu kapatmaya çalışan Vakıflar Genel Müdürlüğü'nün çabası yeni bir sorunu beraberinde getirdi. Esnaf belirlenen rakamlara itiraz ederek yargıya başvurdu.

Mısır Çarşısı'nda Vakıflar Genel Müdürlüğü'ne ait dükkanların kiraları son aylardaki zamlarla birlikte 800 milyon lirayı buldu. Hava parası ödeyerek gelen yeni kiracılar yüksek kiralar ödemeyi kabul ederken, birkaç kuşaktır çarşıda esnaflık yapanların kirası düşük seviyelerde kaldı. Kira farklarını gidermeye çalışan Vakıflar Genel Müdürlüğü'nün çabası karmaşaya neden olunca çarşı esnafının büyük bölümü Vakıflar'la mahkemelik oldu.

Kiraların ödenemeyecek kadar arttığını belirten Mısır Çarşısı Esnafları Yardımlaşma ve Koruma Derneği Başkanı Ömer Yünlü, ‘‘Yapabileceğimiz tek şey kaldı, o da kepenklerimizi indirmek ve anahtarları teslim etmek. Bu para ancak gayri ahlaki işlerle karşılanabilir’’ diyor. 1998 yılı başında ödedikleri kiranın 135-200 milyon lira arasında değiştiğini söyleyen Yünlü, ‘‘1998'in Kasım ayında Vakıf yöneticileri 350 milyon lira istediler. İki ay sonra da kiralar 800-900 milyon liraya yükseltildi. Bu 1998 için talep edilen miktar. 1999 için isteyecekleri para 1 milyarı geçecek’’ şeklinde konuştu.

27 Ocak 1998 tarihli Resmi Gazete'de yayımlanan 4331 sayılı kanunla, gayrimenkul kiraları hakkındaki kanuna ek bir madde getirilmişti. Bu maddeyle, Vakıflar Genel Müdürlüğü'ne ait taşınmazlara ilişkin kira sözleşmelerinin, 27 Nisan 1998 tarihinde sona ereceği belirtiliyordu. Bunun üzerine 118 milletvekilinin imzasıyla kanun aleyhine Anayasa Mahkemesi'ne başvuruldu ve sonunda Resmi Gazete'de yayımlanan kararla bu geçici madde iptal edildi. 12 Aralık 1998'de yayımlanan gerekçeli kararda ise, kira sözleşmelerinin sona erdirilmesinin Anayasa'nın 2. Maddesi'nde yer alan ‘‘hukuk devleti’’ ilkesine ve 48. Madde'de yer alan ‘‘sözleşme hürriyeti’’ne aykırı olduğu açıklandı.

Başkan Ömer Yünlü, ‘‘Vakıflar, Anayasa Mahkemesi'nin bu kararına rağmen, Anayasa'nın 153. Maddesi'ndeki 'kararın geriye yürüyemeyeceği' şeklindeki hükmüne dayanarak sözleşmenin 27 Nisan 1998'de sona erdiğini iddia ediyor. Aslında bizim süremiz 28 Mayıs'a kadardı. Biz de Yargıtay'a başvurduk ve kararı bekliyoruz’’ diyor.

Kiracılardan emlakçı Mustafa Kayhan ise, Vakıf mallarının ‘‘bedava’’ kullanıldığına dair yaygın bir görüş olduğunu ifade ederek şunları söyledi: ‘‘1.8 metrekarelik dükkan için 77 milyon lira kira ödüyorum. Bunun yanında üç kuşaktır çarşıda esnaflık yapanlar var. Bunlar geçmişten beri kiracı oldukları için her sene yapılan yüzde 60-65'lik kira zamlara rağmen komik rakamlar ödüyor.’’ Buna karşın bir dükkanı devretmek için 20-25 milyar liraya varan hava paraları istendiğini söyleyen Kayhan şöyle konuşuyor:

‘‘Dükkanı hava parası ödeyerek devralan yeni kiracının muhatabı Vakıflar oluyor. Normalde her yıl kiranın üzerine yüzde 60-65'lik zam yapılırken bu durumda eski kira kontratı iptal edilip Vakflar'ın belirlediği yeni rakam üzerinden anlaşılıyor. Böylece senin dükkanın kirası 400 milyon lirayken diğer dükkanın kirası 300 milyon lirada kalıyor. 25 milyar hava parası veren adam 400 milyon lirayı vermez mi? Ertesi yıl artışlar da yeni kiraya göre oluyor. Yüzde 80'lik zam kirayı bir anda 780 milyona çıkarıyor. Bu rakam da katlanarak artıyor. Böylece 50 milyon liraya oturan 50 yıllık kiracının artışı da ödediği kiraya göre oluyor. Yüzde 80 zam gelse de kira 90 milyonu geçmiyor. Bir tarafta 90 milyon lira, öbür tarafta 780 milyon lira kira. Arada uçurum var.’’

İki sene önce Vakıflar'dan sorumlu Devlet Bakanı Metin Gürdere'nin bu farkı düzeltmek ve Türkiye'ye fayda sağlamak için yola çıktığını ve ancak kiraların çok yükselmesi üzerine iki yıldır kaotik bir ortamın yaşandığını belirten Kayhan, ‘‘Bu iş bakanla çözülecek gibi değil. Vakıflar Bölge Müdürü ile Esnaf Derneği oturmalı ve makul kiralar tespit edilmeli. Konu ancak böyle çözülür. Ama bürokrasi yüzünden işler yürümüyor’’ diyor.

Vakıflar Genel Müdürlüğü bugün birçok kiracısıyla mahkemelik. Kiracılar Vakıflar'ın belirlediği rakamı kabul etmeyerek, mahkemeye başvuruyor. 1965'ten beri çarşıda şekerlemecilik yapan Salim Erdem de ‘‘sorunlu’’ kiracılardan. Anlaşazlık nedeniyle 1‘‘983'ten beri kontratlarının olmadığını söyleyen Erdem her yıl Vakıflar'ın istediği kiraya itiraz ederek yargıya başvurduklarını söylüyor:

‘‘Aynı büyüklükteki bazı dükkanlar hala 1997 kirasını ödüyor. Kimi 120, 150 milyon lira. Ama birçoğumuz Vakıflar'ın 1998 için istediği 350 milyonu ödüyor. Bu karmaşanın nasıl sonuçlanacağını hepimiz merak ediyoruz.’’