Merkez: Amaç mali piyasaların derinleÅŸmesi

Merkez Bankası'ndan yapılan yazılı açıklamada, zorunlu karşılık, disponibilite ve blokaj esaslarının, uluslararası uygulamalar da dikkate alınarak uygulanan para politikası açısından yeniden düzenlendiÄŸi bildirildi.Â

Açıklamada yeni düzenlemeye gidilmesine neden olarak, fiyat istikrarı hedefinden taviz vermeksizin ve Merkez Bankası'nın parasal büyüklükler üzerindeki kontrol gücünü zaafa uÄŸratmaksızın, bankalararası Türk Lirası ve döviz piyasalarının derinleÅŸmesine ve etkinleÅŸmesine ve mali sektörün geliÅŸmiÅŸ ekonomiler düzeyinde saÄŸlıklı bir yapıya kavuÅŸması sürecine katkıda bulunması gösterildi.Â

Bu temel anlayış çerçevesinde, mali kurumların mali aracılık maliyetlerinin düşürülmesi ve likidite yönetimlerinde daha esnek bir yapıya kavuşturulmaları hedeflendiği belirtilen açıklamada, yeni düzenlemenin daha yeknesak zorunlu karşılık ve disponibilite uygulamasına olanak verdiği kaydedildi.

Açıklamada şöyle denildi:
   Â
NEMALANDIRMA KAPSAMINA ALINDI
Â
"Yabancı para cinsinden zorunlu karşılıklara da faiz ödenmeye başlanmasıyla, bankaların zorunlu karşılıklarının tamamı nemalandırma kapsamına alınmakta ve bu yolla mali kurumların kaynak maliyetlerinin düşürülmesine katkıda bulunulmaktadır.
 
Türk Lirası ve yabancı para cinsinden karşılıklara ödenecek nemaların belirlenmesinde yurtiçi ve yurtdışı piyasa faiz oranlarılarındaki geliÅŸmeler dikkate alınacak, ancak, zorunlu karşılıklar bankalar açısından risksiz varlık niteliÄŸi taşıdığından, nemalandırma oranları söz konusu piyasa faiz oranlarının altında olacaktır.Â

Türk Lirası ve yabancı para cinsinden yükümlülüklerin tabi olacağı yasal yükümlülük oranlarında Türk Lirası lehine olan mevcut oran farklılığı korunmuÅŸtur.''Â
   Â
ZORUNLU KARÅžILIK SÃœRESÄ° UZATILDIÂ

Açıklamada, eski uygulamada Türk Lirası mevduat ile Türk Lirası ve yabancı para diÄŸer pasiflere iliÅŸkin serbest tevdiat hesaplarında tutulan disponibl deÄŸerlerin haftalık ortalama olarak tutulmasına izin verildiÄŸi hatırlatılırken, yeni uygulamada ortalamaya esas alınan kapsamın geniÅŸletildiÄŸi, daha önce bir hafta olan zorunlu karşılık tesis süresinin iki haftaya çıkarıldığı kaydedildi.Â
  Â
Açıklamada, gerek ortalama olarak tutulacak zorunlu karşılıkların kapsamının geniÅŸletilmesi, gerekse tesis süresinin uzatılması, bankaların likidite yönetimlerini etkinleÅŸtirmelerine katkıda bulunacağı belirtildi.Â

Böylece, maaÅŸ ödemelerinden kaynaklanan emisyon artışları ile vergi ödemeleri ya da ihale-itfa farkları nedeniyle ortaya çıkabilecek kısa dönemli Türk Lirası likidite deÄŸiÅŸikliklerinin faiz oranları üzerinde baskı yaratması olasılığı azalacak.Â
   Â
ESNEKLÄ°K SAÄžLANACAKÂ

Benzer ÅŸekilde bankalar, döviz likidite yönetimlerinde de esnekliÄŸe kavuÅŸtuklarından, kısa dönemli döviz ihtiyaçlarını, kendi döviz varlıklarını kullanmak süretiyle karşılayabilecek.Â

Merkez Bankası, 2002 yılı başında açıkladığı plan çerçevesinde Türk Lirası ve döviz piyasalarındaki aracılık iÅŸlevini aÅŸamalı olarak sona erdirecek.Â

Açıklamada, bu süreçte, zorunlu karşılıkların tesis süresinin ve ortalama olarak tesis edilecek kısmının artırılması, bankalararası Türk Lirası ve döviz piyasalarının derinlik kazanması açısından önemli bulunduÄŸu belirtildi.Â

Açıklamada, ''zorunlu karşılıklara iliÅŸkin bu düzenlemeler, kısa dönemli faiz oranlarının piyasalarda daha saÄŸlıklı oluÅŸmasını saÄŸlamak amacıyla, Bankamızın likidite yönetimine iliÅŸkin 2002 yılı başında ilan ettiÄŸi düzenlemeler ile oluÅŸturulan çerçevenin de bir parçasıdır.'' denildi.Â

Açıklamaya göre, özel finans kurumlarının, bankalarla aralarında uygulama birlikteliÄŸinin saÄŸlanması ve benzer sorumluluklara benzer ve eÅŸdeÄŸer yükümlülükler getirilmesi amacıyla, özel finans kurumlarının blokaj uygulaması, zorunlu karşılık uygulaması ile birleÅŸtirildi.Â
 Â
Türk Lirası yükümlülükler için yüzde 6 ve yabancı para yükümlülükler için yüzde 11 olan yürürlükteki zorunlu karşılık, disponibilite ve blokaj uygulamalarının nakit kısımlarına ilişkin yasal karşılık oranları aynen korundu.

Böylece, özel finans kurumlarının cari ve katılma hesaplarının yanı sıra diğer pasif yükümlülükleri de zorunlu karşılığa tabi tutulacak.

Ancak, bu kurumların yeni tebliÄŸin yayımı tarihinden önce borçlu sıfatıyla saÄŸladıkları kaynaklar, daha önce yasal yükümlülüklerden muaf olarak temin edildikleri göz önüne alınarak, vadeleri sonuna kadar zorunlu karşılık yükümlülüğünden muaf olacak.Â

HESAPLAMA DÖNEMİ İLE TESİS EDİLEN BİLDİRİM SÜRELERİ
Â
Bankaların yükümlülüklerinin vade yapısının kısalığı göz önüne alınarak, raporlama için gerekli süre verilmesi amacıyla, zorunlu karşılıklarda hesaplanma dönemi ile tesis ve bildirim süreleri ikiÅŸer hafta olarak belirlendi.Â
 
Bankaların likidite yönetimlerini kolaylaştırmak ve bu yolla kısa vadeli faiz oranlarının ve döviz kurunun daha istikrarlı bir yapıya kavuşmasına katkı sağlamak amacıyla, bu güne kadar sadece disponibilite uygulaması gereğince haftalık ortalama üzerinden tesis edilen nakit karşılıkların kapsamı genişletildi.

Türk Lirası ve yabancı para zorunlu karşılık oranlarının üçer puanlık kısımlarının ortalama olarak tesis edilmesine izin verildi.Â

HAKSIZ REKABETİN ÖNLENMESİ
Â
Yükümlülüklerinin önemli bir kısmının kamusal görevlerden kaynaklanması nedeniyle, daha önce zorunlu karşılık kapsamında olmayan bankalar, haksız rekabet yaratılmaması amacıyla zorunlu karşılık uygulaması kapsamına alındı.

Ancak, üstlendikleri görevlerden kaynaklanan yükümlülükleri, ''yükümlülüklerden indirilecek kalemler'' içinde gösterilerek, zorunlu karşılık uygulaması dışında bırakıldı.

''Yükümlülüklerden indirilecek kalemler'' kapsamında olmamakla birlikte, yeni tebliÄŸin yayımı tarihinden önce yasal yükümlülüklerden muaf olarak tahvil ihracı ya da kredi yoluyla saÄŸlanan kaynaklar, vadeleri sonuna kadar zorunlu karşılık yükümlülüğünden muaf tutuldu.Â
   Â
Eski tebliÄŸ gereÄŸince 8 AÄŸustos 2001 tarihinden itibaren sadece Türk Lirası mevduat için tesis edilen Türk Lirası zorunlu karşılıklara ödenmekte olan faizlere ek olarak, mevduat dışı diÄŸer Türk Lirası yükümlülükler ile yabancı para yükümlülükler için tesis edilen zorunlu karşılıklara da 24 Mayıs 2002 tarihinden itibaren faiz ödenecek.Â
   Â
UYGULANACAK FAÄ°ZÂ

Zorunlu karşılık yükümlülüklerinin zamanında ve tam olarak yerine getirilmemesi halinde, eksik tesis edilen yabancı para zorunlu karşılıklara da, Türk Lirası yükümlülüklerin eksik yerine getirilmesi halinde uygulanacak olan cezai faiz oranı uygulanacak.Â

Kasa ve efektif deposu disponibl deÄŸerler arasından çıkarılırken, disponibilite oranı, Türk Lirası yükümlülükler için yüzde 4, yabancı para yükümlülükler için ise yüzde 1 olarak belirlendi.Â

Disponibl deÄŸer olarak, bankaların Merkez Bankası nezdinde adlarına açılan hesaplarda bulundurdukları, mülkiyeti kendilerine ait Devlet İç Borçlanma Senetleri kabul edilecek.Â

Umumi disponibiliteye tabi yükümlülüklerin belirlenmesinde zorunlu karşılık yükümlülükleri esas alınacak.Â