Kamu İhale Yasa Tasarısı TBMM'de

Yeni düzenlemeyle getirilen Kamu İhale Kurumu kurulması ve yönetmeliklere ilişkin düzenlemeler ise tasarının yürürlüğe girdiği tarihten itibaren geçerli olacak.

Yeni düzenleme, ''Kamu İhale Kanunu'' ve ''Kamu İhale Sözleşmeleri Kanunu'' olarak iki ayrı tasarı şeklinde hazırlandı.

Kamu İhale Kanunu Tasarısı, 1 Ocak 2003 tarihinde yürürlüğe girecek. Yeni düzenlemeyle oluşturulan Kamu İhale Kurum ve Kurulu'nun kurulması ile tasarı kapsamında öngörülen yönetmeliklere ilişkin hükümler ise yasanın yayımı tarihinde yürürlüğe görecek.

Tasarı, ''Kamu hukukuna tabi olan veya kamunun denetimi altında bulunan bütün kurum ve kuruluşların yapacakları ihalelerde uygulanacak esas ve usulleri'' düzenliyor.

Buna göre, tasarı kapsamındaki kuruluşlar şöyle: ''Genel bütçeye dahil daireler, katma bütçeli idareler, özel idareler ve belediyeler ile bunlara bağlı döner sermayeli kuruluşlar, birlikler, tüzel kişilikler.

Enerji, su, ulaştırma ve telekomünikasyon sektöründekiler dahil bütün kamu iktisadi teşebbüsleri.

Sosyal güvenlik kuruluşları, fonlar, özel kanunlarla kurulmuş ve kendilerine kamu görevi verilmiş tüzel kişiliğe sahip kuruluşlar (mesleki kuruluşlar hariç) ile bağımsız bütçeli kuruluşlar.

Bu kurum ve kuruluşların sermayelerinin yarısından fazlasına sahip oldukları her türlü kuruluş, müessese, birlik, işletme ve şirketler.''

KAPSAM DIŞINDAKİ İŞLER

Tasarı, bazı alım ve ihale işlerinin yeni düzenlemeden istisna tutulmasına öngörüyor.

Tasarı kapsamı dışında tutulacak ihaleler şöyle: ''Kanun kapsamına giren kuruluşlarca kuruluş amacı ve mevzuatı gereği işlemek, değerlendirmek, iyileştirmek veya satmak üzere doğrudan üreticilerden veya ortaklarından yapılan tarım veya hayvancılıkla ilgili ürün alımları.

Savunma, güvenlik ve istihbaratla ilgili uçak, helikopter, gemi, denizaltı, tank, panzer gibi araç, silah, silah malzemesi, teçhizatı ve sistemleri ile bunların modernizasyonu ve mühimmat ihaleleri.

Uluslararası anlaşmalar gereğince sağlanan dış finansman ile yaptırılacak olan ve finansman anlaşmasında farklı ihale usul ve esaslarının uygulanacağı belirtilen mal veya hizmet alımları ile yapımişleri.

Taşınmaz alımı ve kiralanması.''

SAYDAMLIK VE REKABET

Tasarı, kamu ihalelerinde Avrupa Birliği normları çerçevesinde kurallar getiriyor. Buna göre, kamu idareleri, yapılacak ihalelerde saydamlık, rekabet, eşit muamele, gizlilik, kamuoyu denetimi, ihtiyaçların uygun şartlarda ve zamanında karşılanması ile kaynakların verimli kullanılmasını sağlamakla sorumlu olacaklar.

İlgili mevzuat gereği Çevresel Etki Değerlendirme (ÇED) raporu gerekli olan işlerde ihaleye çıkılabilmesi için ''ÇED olumlu belgesinin'' alınması zorunlu tutulacak.

Yeni düzenlemeye tabi ihalelerde ''açık ihale usulü'' ve ''belli istekliler arasında ihale usulü'' temel usul olarak uygulanacak. ''Pazarlık usulü'' ve ''doğrudan temin'' yöntemleri ise tasarıda belirtilen durumlarda kullanılabilecek.

Aralarında doğal bir bağlantı olmadığı sürece mal alımı, hizmet alımı ve yapım işleri bir arada ihale edilemeyecek.

İhale yetkilisi, o kuruluş bünyesinde oluşturulacak beş kişilik ''ihale komisyonu'' olacak. Komisyonda, biri başkan ve ikisinin ihale konusu işin uzmanı olması koşuluyla ilgili idare personelinden en az dört kişi bulunacak.

ÖDENEKSİZ İHALE OLMAYACAK

Tasarıya göre, ödeneği bulunmayan hiçbir iş için ihaleye çıkılamayacak. İdareler, mal ve hizmet alımları ile yapım işleri için ihaleye çıkmadan önce şu konulara uyacaklar:

''Yatırım projelerinin planlanan sürede tamamlanarak ekonomiye kazandırılabilmesi amacıyla birden fazla yılı kapsayan ihalelerde, yıllar itibariyle ödeneğin bütçelerinde bulunmasını sağlamak üzere programlamanın yapılmış olması zorunlu olacak. İlk yıl için öngörülen ödenek, proje maliyetinin yüzde 10'undan az olamayacak.

Öngörülen ödeneklerin kullanılmasına imkan verecek süre dikkate alınarak, ihalelerin idarelerce zamanında yapılması, birden fazla yılı kapsayan ve yatırım niteliği olan işlerde ise (doğal afetler nedeniyle yapılması gerekenler hariç) ilk yılın dokuz ayında ihalenin sonuçlandırılması esas olacak.

Yapım işlerinde arsa temin edilmeden, kamulaştırma ve gerekli durumlarda imar işleri tamamlanmadan ve uygulama projeleri yapılmadan ihaleye çıkılmayacak.''

EŞİK DEĞERLER

Kamu ihalelerinde, ihaleye çıkarılacak alım ve yapım işleri için yaklaşık maliyet dikkate alınarak kullanılacak ''eşik değerler'' getiriliyor.

İdare, eşik değerin altında maliyeti olan işlerin ihalesinde daha serbest ve sadece yerli firmaları tercih edebilecek, üstündeki işlerde ise tümüyle Kamu İhale Kanunu'ndaki esasları uygulayacak.

Tasarıda esas gösterilen eşik değerler, genel bütçeye dahil idareler ve katma bütçeli idarelerin mal veya hizmet alımlarında 180 milyar TL, kanun kapsamındaki diğer idarelerin mal veya hizmet alımlarında 280 milyar TL ve kanun kapsamındaki bütün idarelerin yapımişlerinde 7.4 trilyon TL olarak belirlendi.

Eşik değerler ve parasal limitler, bir önceki yıla ait TEFE esas alınılarak güncellenecek; her yıl 1 Şubat'tan geçerli olmak üzere Resmi Gazete'de yayımlanacak.

YERLİ FİRMAYA KORUMA

Yaklaşık maliyeti eşik değerlerin altında kalan ihalelere sadece yerli isteklilerin katılması, yaklaşık maliyeti eşik değerlerin üzerindeki ihalelerde ise yerli isteklilerin lehine yüzde 15 oranında fiyat avantajı sağlanması konusunda ihale dokümanına hükümler konabilecek.

Ancak, yabancı istekliler ile ortak girişim yaparak ihalelere katılan yerli istekliler bundan yararlanamayacak.

Yeni düzenlemenin yürürlüğe girdiği tarihten önce ihale edileceği duyurulan veya ilan edilen işler, ilgili yasa ve yöntemlere göre sonuçlandırılacak.

Tasarıda yer alan eşik değerler ve parasal limitler, yeni düzenlemenin Resmi Gazete'de yayımı ile yürürlük tarihi arasında geçen süre için Kamu İhale Kurumu tarafından güncellenecek.

KAMU İHALE KURUMU

Tasarı, Kamu İhale Kurumu kurulmasını öngörüyor. Kurum, Kamu İhale Kurulu, başkanlık ve hizmet birimlerinden oluşacak.

Biri başkan ve biri başkan yardımcısı olmak üzere 9 kişiden oluşacak Kamu İhale Kurulu'nda, Maliye Bakanlığı'ndan iki, Bayındırlık ve İskan Bakanlığı'ndan üç, Danıştay ve Sayıştay'dan birer temsilcinin yanı sıra TOBB ile Türkiye İşveren Sendikaları Konfederasyonu'ndan kamu alımlarıyla ilgili meslek gruplarından birer temsilci yer alacak.

Kurul üyeleri, gösterilecek iki katı aday arasından Bakanlar Kurulu'nca atanacak. Adayların önerilecek kurum ve kuruluşlarda en az 12 yıl hizmette bulunması, ihaleler konusunda en az 4 yıl çalışmış ve en az dört yılık bir yüksekokul mezunu olması koşulu aranacak. Üyeler beş yıl görev yapacak ve bir üye yeniden seçilemeyecek.

Kamu İhale Kurulu, mevzuata aykırılık şikayetlerini incelemek, uygulamaları yönlendirmek, ihale ve sözleşmelere ilişkin bilgileri toplamak gibi konularda çalışacak. Kurumun mal varlıkları devlet malı sayılacak ve alacakları hakkında kamu alacaklarına ilişkin yasa hükümleri uygulanacak.

TİP SÖZLEŞMELER ESAS ALINACAK

Tasarıya göre, kamu ihalelerine ilişkin mevzuatın uygulanmasında birliği sağlamak üzere, mal veya hizmet alımları ile yapım işlerine ilişkin ''Tip sözleşme''ler Resmi Gazete'de yayımlanacak. İdareler, yapacakları sözleşmeleri bunları esas alarak düzenleyecekler.

Tasarıda tip sözleşme türleri şu şekilde sıralandı:

''

Yapım işlerinde, uygulama projeleri ve bunlara ilişkin yer listelerine dayalı olarak işin tamamı için isteklinin teklif ettiği bedel üzerinden anahtar teslimi götürü bedel sözleşmesi,

Mal veya hizmet alım işlerinde, ayrıntılı özellikleri ve miktarı idarece belirlenen işin tamamı için isteklinin teklif ettiği toplam bedel üzerinden götürü bedel sözleşmesi,

Yapım işlerinde, ön veya kesin projelere ve bunlara ilişkin yer listeleri ile birim fiyat tariflerine, mal veya hizmet alımı işlerinde ise işin ayrıntılı özelliklerine dayalı olarak, idarece hazırlanmış cetvelde yer alan her bir iş kaleminin miktarı ile bu iş kalemleri için istekli tarafından teklif edilen birim fiyatların çarpımı sonucunda bulunan toplam bedel üzerinden birim fiyat sözleşmesi.''

Sözleşmelerde yapılacak iş ve nitelikleri, idare, ihalenin koşulları ve anlaşmazlıkların çözümüne ilişkin çeşitli hükümler de yer alacak.

Yapım işlerinde, yüklenici her türlü gorta güvencesini sağlayacak.

Tip sözleşmeler, Kamu İhale Kurumu'nca ilgili kurum ve kuruluşların görüşü alınarak Kamu İhale Kanunu Tasarısı'nın yürürlüğe gireceği tarihe kadar çıkarılacak. Bunlar yürürlüğe girinceye kadar mevcut sözleşme esasları uygulanacak.

SÖZLEŞMEDE DEĞİŞİKLİK

Sözleşme imzalandıktan sonra, sözleşme bedelinin aşılmaması ve idare ile yüklenicinin karşılıklı anlaşması koşulu ile işin yapılma ve teslim yeri, işin süresinden önce yapılması veya teslimi kaydıyla süre ve buna ilişkin ödeme şartlarına ilişkin değişiklik yapılabilecek.

Sözleşmeler, zorunlu hallerde ihale yetkilisinin yazılı izni ile başkasına devredilebilecek, bu durumda ilk ihaledeki şartlar aranacak.

Tasarı yüklenicilerin ölümü, iflası ve benzeri nedenlerde uygulanacak esasları da düzenliyor.

MÜCBİR SEBEPLER

Tasarıya göre, ihale edilen işlerde süre uzatımı, sözleşmenin feshi gibi sonuçlar doğuran mücbir sebepler doğal afetler, kanuni grev, genel salgın hastalık, kısmi veya genel seferberlik ilanı ile genel ekonomik kriz olarak sıralandı.

Bu durumların yükleniciden kaynaklanmaması, yüklenicinin bu engeli ortadan kaldırmaya gücünün yetmemesi koşulu aranacak, mücbir sebepler olayın meydana geldiği tarihten itibaren 10 gün içinde idareye yazılı olarak bildirilecek.

Kamu İhale Kanunu ile Kamu İhale Sözleşmeleri Kanunu Tasarıları ihaleye katılamayacaklar, bunlara ilişkin yaptırımlar ve teminatlar konusunda çeşitli düzenlemeler içeriyor.