Dubai'de iş kurmak isteyenlere öneriler

Mini etekli Batılı kadınlar, peçeli kadınlarla aynı alışveriş merkezinde rahatlıkla gezebiliyor, aynı restoranda yan masalarda yemek yiyebiliyor.

Dubai'nin 1 milyonu bulan nüfusunun yüzde 80'e yakınını yabancılar oluşturuyor. Asyalılar her türlü hizmet sektöründe iş gücünü karşılarken, inşaat, turizm, teknoloji, bankacılık gibi sektörlerde Batılılar çalışıyor. Uluslararası veya Türk şirketlerin Dubai ofislerinde de çok sayıda Türk yönetici, mühendis veya bankacı görev yapıyor. Bayramda akraba ziyareti için gittiğimiz Dubai'de kendi olanaklarıyla buraya gelmiş, şirket kurmuş ve başarılı olmuş insanlarla karşılaştım.

Uluslararası bir şirkette çalışanlar için Dubai'ye giden yolu bulmak çok zor değil. Oysa tek başına gidip Dubai'de yatırım yapmak, iş kurmak isteyenler ne yapmalı, nereden başlamalı? Fikir vereceğini ve yol gösterici olabileceğini düşündüğüm iki örneği sizlerle paylaşmak
istedim.

Çinli ve Hintlilerin yapamadığını yapın

Dünyada 75 tonun üzerinde taşıma kapasitesi olan vinçlerin tamamına yakını Dubai'de
kullanılıyormuş. İnşaat sektörünü iyi bilenler öyle söylüyor. Çünkü Dubai, ucu bucağı olmayan dünyanın en büyük şantiyesine dönüşmüş durumda.

Kentin doğusuna, batısına ve güneyine doğru hızla yayılan inşaatlardan gökyüzü görünmüyor bazı bölgelerde.

Dünyanın en büyük inşaat şirketleri, Türk şirketleri de dahil olmak üzere burada, harıl harıl çalışıyor.

Bir de kendi imkanlarını yaratarak iş yapmak için Dubai'ye gelenler var. 35 yaşındaki mimar Altuğ Gürsoy gibi. İki yıl önce, ortaklarıyla birlikte yurtdışı pazarları incelemeye almış. İnşaat sektörü açısından dünyanın en hareketli ve iş hacminin en büyük olduğu yerlerin başında gelen Dubai'ye birkaç ziyaretten sonra burada şirketleşmeye karar vermişler.
 
MUTLAKA YERLİ ORTAK BULMAK GEREK

ODTÜ mezunu 12 yıllık mimar Altuğ Gürsoy şirketleşme sürecini şöyle anlatıyor: "Dubai'ye yaptığımız kısa inceleme ziyaretlerinde gördük ki burası, dünya çapında üstlenmeye çalıştığı rol, inşaat hacmi ve geleceğe yönelik hayalleriyle tam bir inşaat cenneti veya duruma göre cehennemi de denilebilir. Yerel bir sponsorla Nisan 2004'te Construction and Decoration Studio isimli şirketimizi kurduk ve Dubai'de çalışmalarımıza başladık."

Dubai'de iş yapabilmenin birinci koşulu yerel bir ortağın olması, aksi halde şirket kuramıyorsunuz. Veya yerel bir şirkete ortak olabiliyorsunuz. Ama şirketin kağıt üzerinde yüzde 51'ini yerel ortağa veriyorsunuz. Emirlikte kurallar böyle. Şansınız varsa, yerel ortak işlere karışmıyor ve anlaşmanıza göre kar veya cirodan kendisine düşen payı alıyor sadece. İşten anlayan genç kuşak Dubaililer ise iş öğrenmek ve karar süreçlerinde yer almak istiyor.

Şirket yönetimi bu nedenle bazen zor olabiliyor. Bir de iş yapma kültürünün farklılığı
düşünülürse, Dubai'de iş yapmak Batı ülkelerine kıyasla kolay olmuyor.

Dubai'de yabancı olarak iş yapmanın diğer bir zorluğu ise Gürsoy'a göre, özellikle hizmet sektöründe faaliyet gösteriyorsanız herkesin sizden öncelikle yerel referans istemesi.
Birleşik Arap Emirlikleri'nde daha önce iş yapıp yapmadığınız büyük önem taşıyor. Yerel şirketlerin vereceği referanslar altın değerinde.

Şirket kurarken işin büyüklüğüne göre ciddi banka teminat mektubu istiyorlar,
performans bond ve her hakedişten yüzde 10'luk garanti kesintisi (retention) de koşullar
arasında.

YAPAY KENT YAPILDIĞI SÜRECE İŞ ÇOK

Altuğ Gürsoy, mimarlık şirketini kurduktan sonra altı ay süreyle sıkı bir pazarlama çalışması yaptıklarını anlatıyor. Potansiyel müşterilerini Türkiye'ye getirip yaptıkları işleri yerinde gösterme yolunu seçmişler. Türkiye'deki işleri beğenen müşteri adaylarıyla kurulan ilişkiler sayesinde yeni potansiyel müşterilerle tanışmış ve çevrelerini genişletmeyi başarmışlar.

Dubai'de birkaç iş aldıktan sonra, yerel referanslar sayesinde ihalelere davet edilmişler. Henüz iki yıllık bile olmayan Construction and Decoration Studio'nun çalıştığı şantiye sayısı giderek artıyor. Son dönemde daha çok özel villa inşaatlarının işlerini yapıyorlar. Gürsoy, Dubai'de iş yapmayı düşünenlere şu önerilerde bulunuyor:

"Çok büyük paraların döndüğü bu 'yapay' kent 'yapılmaya' devam ettiği, yeni projeler üretildiği sürece, yeni iş gücüne ihtiyaç duyacak. Burada iş yapmayı düşünenlerin öncelikle kendi sektörleriyle ilgili pazarı çok iyi incelemelerini tavsiye ederim. Çin ve Hindistan kökenli iş gücünü ve oralardan gelen ürünleri dikkate alarak, onların yapamayacaklarını yapmaya çalışmaları avantaj sağlayacaktır. En önemlisi de yaklaşık 1.5 yıl gibi bir süreyi para kazanmadan, sadece pazarlama ve yerel müşterilerle ilişki kurmaya ayırmaları gerekebilir. Buna göre bu sürede kendilerini finanse edecek maddi güce sahip olmaları önemli."

Dubai'de inşaat sektörü bu hızla büyüdüğü sürece İstanbul'a dönmeyi düşünmeyen Altuğ Gürsoy'un girişimcilikte gösterdiği kararlılık ve başarı, Dubai'de çalışma hayalleri kuranlar için cesaret verici.

Sağlam anlaşmalar yapın açık bırakmayın

Eğer son iki yıl içinde turist olarak Dubai'ye gittiyseniz muhtemelen Asian Escapes adlı turizm şirketiyle dolaylı olarak ilginiz olmuştur. Eylül 2003'te Dubai'de kurulan şirketin sahibi uzun yıllar Uzakdoğu'ya turist götürmüş deneyimli turizmci Cenk Özalp.

Henüz 32 yaşında olmasına karşın 10 yıllık turizmcilik geçmişi var. Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi'nde okurken bir turizm şirketinde çalışan ağabeyi sayesinde sektöre girmiş. 1996 yılında Malezya Kuala Lumpur'da ağabeyiyle birlikte bir turizm şirketi kuran Özalp, Asian Escapes'in altıncı ofisini iki yıl önce Dubai'de açmış. 2003 yılında1500 Türk turisti Dubai'ye getirmişler. Geçtiğimiz Kurban Bayramı'nda 350 kişi gelmiş Asian Escapes aracılığıyla.

Bugün Dubai'de turizm dışında, fuar ve organizasyon ile artık yeni lisans verilmeyen bir genel ticaret şirketi var Özalp'in. Şirketlerin başına Ankara'dan çocukluk arkadaşlarını getirmiş. Küçük bir kabile şeklinde çalışıyor ve yaşıyorlar Dubai'de.

Bayramlarda Cenk Özalp'in evinde toplanan "kabile" üyeleri, tatil için gelen arkadaşları ve komşularıyla birlikte havuz başında mangal partileri yapıyor.

Cenk Özalp Dubai ofisini açarken, ortak olarak yerel bir turizm şirketini seçmiş. Otellerle anlaşmaları Özalp kendisi yaparken, Dubaili ortak tüm bürokratik işlem ve ödemelerle ilgileniyor. Sözleşmeleri de Dubai'deki kurallara göre şirketin yüzde 51'ine sahip olması zorunlu yerel ortak imzalıyor. İmza yetkisi onlara ait.

GENÇ KUŞAK DUBAİLİLER İŞ YAPMAYI ÖĞRENİYOR

Eskiden yerel ortaklarla iş yapmanın daha kolay olduğunu vurgulayan Özalp, genç kuşak Dubaililerin artık şirketlerde daha fazla söz sahibi olmak istediklerini söylüyor. Patron da olsanız, tüm teminatlar sizin tarafınızdan yatırılmış da olsa yerel ortakla iyi geçinmek çok önemli.

Cenk Özalp, pratik zorlukları şöyle sıralıyor: "İnşallah diye söze giriyorsa Arap ortağınız, dikkatli olmakta yarar var. İş disiplinleri bizimkinden farklı. Randevularına rahatlıklasaatlerce geç kalabiliyorlar. Sonra da 'Ben öyle anlamıştım'la karşılanıyor itirazınız."

Bu nedenle her türlü anlaşmayı yazıya dökmek ve her işte sağlam, açıkların olmayacağı sözleşmeler imzalamayı tavsiye ediyor. Aksi halde ortaklarınızın iyi niyetine teslim etmiş oluyorsunuz kendinizi. Hiç bir işe karışmadan sadece komisyonunu almakla yetinen yerel ortaklar da varmış. Ama eski kuşak yerel ortakların yerini artık iş dünyasını daha iyi bilen gençler almış.

Şeriatla yönetilen bir ülkede ticari anlaşmazlıklar olunca nasıl çözülüyor sorusuna Cenk Özalp şu yanıtı veriyor:

"Ticari anlaşmazlıkların çözümü için ticaret mahkemeleri var. Örneğin biz, yabancı olmamıza rağmen geçmişte bir dava kazandık. Ev sahibimiz yasal olarak öngörülenden daha fazla kira artışı istedi, dava açtık ve kazandık."

Özalp, Dubai'de iş kurmanın artık çok pahalı olduğunu söylüyor. Burada vergi yok, ama iş kurarken devlet yüksek teminatlar istiyor ve lisans verirken çok sıkı denetimler uyguluyor.

Örneğin, Türkiye'den çay bardağı ithal etmek için lisans aldıysanız, yanında çay kaşığı veya tabağını getiremiyorsunuz. Lisans alırken işi çok iyi tarif etmek ve asla izinsiz işlere
girmemek gerekiyor.

Son 15 yılda dünyanın önemli turizm ve finans merkezlerinden biri olan Dubai, uluslararası şirketlerde ciddi bir kariyer basamağı sayılıyor.

EV KİRALARI YÜKSELDİ

Dubai'de yaşam da eskiye göre daha pahalı. Oteller talebi karşılamaya yetmeyince, fiyatlar fırlamış.

Oteller turistlerden yüzde 20 vergi alıyor. Ev kiraları artık yabancılara bile pahalı geliyor. Site içinde orta halli bir villa için yılda yaklaşık 40 bin dolar kira isteniyor. Tek odalı daireler, ki bunlar en yeni sitelerde bulunabiliyor, yıllık 18-20 bin dolara kiralanıyor.

Dubai'de yaklaşık 2500 Türk'ün bulunduğunu söylüyor Cenk Özalp. Büyük çoğunluğu uluslararası şirketlerde veya Türk şirketlerin Dubai ofislerinde çalışıyor. Genellikle önce erkekler geliyor, işleri yoluna koyuyor, ev tutuyor, ardından ailesini getiriyor. Çoğu 30'lu yaşlarındaki Dubaili Türkler'in nüfusu da giderek artıyor.

Genç çiftlerin neredeyse hepsinin küçük çocukları var. Cenk Özalp'in evindeki bayram yemeği sırasında alınan yeni bir bebek müjdesi de şampanya patlatılarak kutlandı.

 acakir@hurriyetim.com.tr