Domatesler hormon yerine Bombus arısıyla yetişiyor

Antalya'da hormon yerine Bombus adı verilen arılar ile yetiştirilen domatesler, bu yıl ilk kez satışa sunuldu. Kilosu hormonlu domateslerden 50 bin lira daha pahallı olan hormonsuz domates üretiminin, 2000 yılında yüzde 70'e ulaşması bekleniyor.

Türkiye'nin yaş meyve sebze ambarı Antalya'da, domates üretimde hormon yerine ‘‘Bombus’’ arıları kullanılmaya başlandı. Bu yıl ilk kez üretilip piyasaya sürülen hormonsuz domatesler, başta Migros olmak üzere İstanbul, Ankara ve İzmir gibi şehirlerdeki büyük alışveriş merkezlerinde satışa sunuldu. Antalya’da kilosu 150 bin liradan satılan hormonsuz ürünler, tüketicinin büyük ilgisini çekti. Antalya'da üretilen domatesin sadece yüzde 5'inin hormonsuz olduğu bildirilirken, sistemin yaygınlaşmasıyla bu oranın 2000 yılında yüzde 70'e ulaşması bekleniyor.

Yaş meyve ve sebzede kullanılan hormonun sağlığa zararlı olup olmadığı tartışılırken, Antalya'daki seralarda kullanılmaya başlanan Bombus arıları bu korkuyu sona erdirdi. Belçikalı veteriner Roland De Jonghe tarafından keşfedilen Bombus arıları, bugüne kadar üretimde kullanılan hormonların yerini aldı ve başta domates olmak üzere sera bitkilerinin döllenmesinde kullanılmaya başlandı.

Böylece hormon gerekmeden doğal şartlarda yetişen meyve ve sebzeler tezgahlardaki yerini aldı. 1997-98 sezonunda Fethiye ile Gazipaşa arasında yaklaşık bin dönümlük alanda Bombus arılarıyla domates üretimi yapılırken, elde edilen ürünler İstanbul, Ankara ve İzmir gibi büyük kentlerdeki dev alışveriş merkezlerinde satışa sunuldu.

Migros'un Türkiye'deki tüm mağazaları, hormonsuz domates satımına geçip bu konuda öncülük yaptı.

ÜRETİMİN YÜZDE 5'İ

Bu yıl Antalya'daki domates üretiminin yüzde 5'inin arılarla yapıldığını belirten Sebze ve Meyve Komisyoncular Derneği Selahattin Yılmaz, bu oranın 2000 yılında yüzde 70'e ulaşacağını söyledi. Hormonsuz domatesin kilosunun hormonludan 50 bin lira pahalı satıldığını belirten Yılmaz şöyle dedi: ‘‘Aradaki kalite ve lezzet farkı büyük. Bu nedenle tüketici, fiyat farkına rağmen hormonsuz domatesi tercih ediyor. Üretimin artmasıyla piyasa tamamen hormonsuz domatese kalacak. Hormonsuz domatesin içindeki çekirdeği daha fazla. Bu da daha ağır gelmesine neden oluyor. Küçük boyuttaki domateslerin hormonsuz diye satıldığını duyduk. Tüketici buna kesinlikle aldanmasın. Hormonsuz domates, diğerlerine oranla daha düzgün şekilde olur, küçük değil.’’

İHRACATI ARTIRACAK

Avrupa ülkelerinde zirai ilaç kalıntılarına karşı sert önlem alındığını belirten Ziraat Yüksek Mühendisi Özgür Ateş, bu nedenle Türkiye'den ihraç edilen yaş meyve ve sebzelerin bir bölümünün gümrüklerden çevrildiğini söyledi. Bombus arısıyla yapılan üretimin artması ile bu tehlikenin ortadan kalkacağını ekleyen Ateş, ‘‘Hormonun insan sağlığına zararlı olup olmadığı henüz kesinlik kazanmadı. Asıl tepki gösterilen insan sağlığı açısından zararlı olduğu kesinleşen zirai ilaç kalıntılarıdır. Hormonlu üretimde ilaç kullanımının yaygın olması, bu sisteme tepki yaratıyor. 5 yıl içinde hormonla üretilen yaş meyve ve sebzeyi hiç bir Avrupa ülkesi kabul etmeyecektir’’ diye konuştu.

Bombus arılarının anavatanı Anadolu

Tarımsal üretimde yeni bir çağ açan Bombus arıları ilk olarak Belçikalı veteriner Roland De Jonghe tarafından keşfedilmesine rağmen, anavatanının aslında Anadolu olduğu biliniyor. Jonghe, doğada bol miktarda olan Bombus arılarının bitkilerin döllenmesinde etkili olduğunu tespit edince bunu sistematik bir şekle çevirip üretimde kullanmak için geniş bir araştırma başlattı. Yaklaşık 20 yıl süren araştırma ve gözlem sonrasında Belçikalı veteriner, arıları tarımsal amaçla kullanmayı başardı ve 1987 yılında ilk olarak kendi ülkesinde kullanmaya başladı. Sistem kısa sürede Hollanda'ya da yayıldı. Bunun ardından Anadolu'dan bol miktarda Bombus arısı toplanıp oldukça ucuz fiyatla Belçika ve Hollanda'ya ihraç edilmeye başlandı.

Kavun ve çilek yetiştiriliyor

Bombus arıları domatesin yanı sıra biber, çilek, kavun, patlıcan gibi sera bitkilerinin üretiminde de kullanılıyor. Ancak, Antalya'da şuanda sadece domates üretiminde tercih ediliyor. Arıyla yapılan üretim, bitkide hastalık riskini en aza indirdiği için zirai ilaç tüketimini azaltıyor ve maliyeti düşürüyor. İlaç kullanımının azalması ise insan sağlığını tehdit eden ilaç kalıntılarının ortadan kalkmasını sağlıyor. Ayrıca işçilik bakımından da yüzde 40'a varan oranda tasarruf getiriyor. Domatesin, hormonlu domatese göre içi daha dolu oluyor ve ürünün yüzde 10-15 artmasını sağlıyor.

Dakikada 20 çiçek

Seralarda kullanılan Bombus arıları için özel kovanlar yapılıyor. Kovana konan şekerli sudan enerji sağlayan arılar, protein ihtiyaçlarını çiçekten topladığı polenlerle gideriyor. Bu işlem sırasında çiçekten çiçeğe konan arılar, bir vibrasyon hareketiyle polenleri torbasına doldururken, aynı zamanda polenlerin dişicik tepesine de ulaşmasını sağlıyor. Böylece bitkide döllenme meydana geliyor. 1 dakika içinde 20 çiçeği dolaşabilen arılar, kısa sürede sera içerisindeki tüm bitkileri dolaşıp yüzde 95'e kadar varan oranda döllenmenin oluşmasını sağlıyor. Dünyada 400 cins Bombus arısı olduğu biliniyor.