Abdülkadir Küşin: Borsa vergisinde TEFE'yi seçmeyin

Abdülkadir KÜŞİN

HIZLI yükseliş ve hızlı düşüşleriyle gündemde olan Borsa'da, hisse senedi alan ve satan vatandaşların vergilendirme yöntemi son günlerde sıkça soruluyor. Hisse senetleri satışından elde edilen kazançların gerçek kişiler açısından vergilenme yönteminin ana ilkelerini satır başları halinde sıralıyoruz:

Üç aydan daha uzun süre elde tutulmuş olan hisse senetlerinin satışından elde edilmiş kazançlar ile,

İvazsız olarak (örneğin veraset yoluyla) sahip olunmuş hisse senetlerinin satışından elde edilmiş kazançlar,

Hisse senedi içeren A tipi veya içeren ve içermeyen B tipi yatırım fonlarının süre sınırlaması olmadan alım satım kazançları için miktarı ne kadar olursa olsun, yıllık gelir vergisi beyannamesi verilmeyecek ve gelir vergisi ödenmeyecektir.

Buna karşılık;

Alış tarihinden itibaren üç ay içinde satılan hisse senetlerinin satışından elde edilmiş kazançların toplamı 1999 yılı içinde enflasyondan arındırılmadan önce 6 milyar 469 milyon lira, arındırıldıktan sonra 3.0 milyar lirayı geçiyorsa, 2000 yılı mart ayında gelir vergisi beyannamesi verilecek ve gelir vergisi ödenecektir. Bu tutarlar, satış tutarı değil, alış ve satış tutarları arasındaki farktır.

Hisse senedi satışından meydana gelen zararlar varsa, borsadaki kazançlardan aynı dönem içinde indirme imkánı vardır.

Borsada elde edilmiş kazançlar, 1999 yılı için % 45.9 indirim oranı uygulanarak beyan edilecektir. Diğer bir ifade ile, kazançlar sadece % 54.1'i beyan edilerek vergilendirilecektir.

İndirim oranı yerine, alış-satış tarihleri arasındaki TEFE yöntemini seçmek, vergi mükellefinin tercihine bırakılmıştır. Fakat TEFE yöntemi iki ay içinde sadece yüzde 10 civarında bir indirim sağlayacağı için, bu yöntemi seçmek, daha çok vergi verilmesine neden olur.

İSTİSNA 3.5 MİLYAR

İndirimden sonra kalan tutardan ayrıca 3.5 milyar lira istisna indirildikten sonra kalan tutardan vergi hesaplanacaktır.

Borsada elde edilmiş gerçek kazançlar vergilendiğinden, fiktif (gerçekte elde edilmemiş) kazançlar için beyanname verilmeyecektir. Örneğin on milyar liralık hisse senedinin, endeksin yükselmesi sonucu 20 milyar liraya çıkmış olması nedeniyle, satış gerçekleşmedikçe kár fiktif kaldığından beyanname ve vergi söz konusu değildir.

Gerçek kişilerden 1999 yılında beyan edilecek borsa kazancı olanlar, 2000 yılı içinde borsada zarar etmişlerse bu zararlarını 1999 yılı kazançlarından düşme imkánları, ‘‘Diğer kazanç ve irat’’ türü olması nedeniyle bulunmuyor. Ticari firmaların ise geçmiş yıl zararı olarak gelecek yılda düşme imkánları tabii mevcut.

Alışın, satıştan sonra yapılma durumunda (açığa satış) elde edilen kazançlar da, yukarıdaki şartları taşıması durumunda beyan ve vergiye tabidir.

Arındırmadan sonra 1999 yılı gelirleri için 3.5 milyar lira olan beyan sınırı, 2000 yılı gelirleri için arındırmadan sonra 4 milyar 375 milyon lira. Bu yılın arındırma oranı ise 2000 yılı sonunda belli olacak.