38.5 milyon doları karides yedi

Büyük Saber adlı İranlı işadamı, dört bankadan aldığı 38.5 milyon doları ‘‘karides çukuru’’nda batırdı. Saber, aldığı kredilerle Manavgat'ta karides çiftliği kurdu. Şirket kısa sürede faaliyetini durdurdu ve borçlarını da ödeyemedi.

ŞAH Rıza Pehlevi döneminde İran'da 8 yıl bakanlık yapan Büyük Saber adlı İran'lı işadamı, ‘‘Karides Çifliği’’ kurmak üzere 4 kamu bankasından aldığı 38.5 milyon doları geri ödemeyince, bankalar ‘‘batak kredi’’nin peşine düştü. Antalya'nın Manavgat İlçesinde 600 dönümlük arazi üzerine kurulan karides çiftliği ise kısa bir süre üretim yaptıktan sonra faaliyetini durdurdu. Karides çifliğinde şimdi ‘‘karides’’ adına sadece ‘‘karides havuzları’’ ve su çukurları bulunuyor.

Büyük Saber, 1992'de ‘‘devletin üst düzey yetkililerinden aldığı destekle’’ karides çiftliği kurmak üzere 4 kamu bankasından toplam 38.5 milyon dolar kredi aldı. Krediler, Saber'in firması Palmar Su Ürünleri Endüstrisi A.Ş.'ye açıldı. Üretim yeri olarak seçilen Manavgat'ın Bereket ve Larma köyleri arasındaki bir mevkideki 600 dönüm arazi satın aldı.

Firmanın başına oğlu Hasan Amir Saber'i oturtan Büyük Saber, kredileri alırken 600 dönümlük bu araziyi ipotek etti. Saber, ayrıca Halk Bankası'na 1250 dönümlük araziyi ipotekledi.

Bu arazi üzerinde şirket için kulübeler inşa edildi. Karides üretimi için havuzlar kazıldı, yetiştirilecek karideslerin ‘‘şoklanarak’’ uyutulduğu birim oluşturuldu. Diğer bazı alt yapılar da oluşturulduktan sonra karides üretimine geçildi. Karidesler ‘‘şoklama’’ yöntemiyle uyutulduktan sonra, tekrar uyandırılıp canlı canlı tüketiciye sunulmak üzere Japonya'ya gönderildi. Bir miktar karides üretimi de yapılarak iç ve dış pazarda satıldı. Ancak, bu ‘‘karides rüyası’’ ve ihracat olayı çok kısa sürdü. Palmar firması kısa sürede iflas bayrağını çekti. Bir yıldır açılan havuzlar, sadece bir su çukuru olmaktan öte işlev görmüyor.

BANKALAR PEŞİNDE

Palmar Su Ürünleri Endüstrisi firması, Karides Çiftliğini işletemeyince, 4 bankadan aldığı kredileri geri ödeyemedi. Ancak bir banka yetkilisi, ‘‘Arazi alınması, çiftliğin kurulması göstermelik. Kredi alınıncaya kadar. Kamu bankaları aracılığıyla halkın trilyonlarca lirası bu gibi göstermelik yapılan işler karşılığı krediler biçiminde hortumlanıyor’’ yorumu yaptı.

Saber'in Palmar Su Ürünleri firmasına kredi veren Halk Bankası, Emlakbank, Türkiye Kalkınma Bankası (TKB) ve İş Bankası ortak hareket etme kararı aldılar. Merkez Bankası kaynaklarından alınan bilgiye göre, Halk Bankası ve İş Bankası alacaklarını ‘‘Kanuni Takip’’ hesaplarına aktardı. Emlakbank ve TKB ise tahsil edemediği kredileri henüz ‘‘kanuni takip’’ hesaplarına almadı. Ancak, bu yönde hazırlık yaptıkları öğrenildi.

İran Şahı Pehlevi’nin bakanıydı

İRANLI işadamı Büyük Saber, Şah Rıza Pehlevi döneminde 8 yıl süreyle bakanlık yaptı. Humeyni döneminin başlamasıyla birlikte Türkiye'ye geldi. 1992'de, üst düzey yöneticilerin de desteğiyle karides çiftliği kurabilmek için kamu bankalarından kredi aldı. Büyük Saber'in Palmar Su Ürünleri Endüstrisi şirketinin başına sonradan oğlu Hasan Amir Saber geçti.

Hangi bankanın kaç parası çukura düştü?

MERKEZ Bankası genel kredi ve risk verilerine göre, 30.9.1999 tarihi itibariyle 4 bankaya 15 trilyon 161 milyar 929 milyon riski bulunan Palmar Su Ürünleri Endüstri, borçlarını ödeyemez noktaya geldi.Palmar'dan 10.12 1999 itibariyle bankaların alacakları şöyle:

Halk Bankası'nın 13 milyon dolar.

Türkiye Kalkınma Bankası'nın 10 milyon dolar.

Türkiye İş Bankası'nın 8.5 milyon dolar.

Emlakbank'ın 7 milyon dolar.