Çek mağdurlarına müjde

Tasarıya göre, tarafların anlaşması halinde karşılıksız çek verme  suçundan mahkum olanların cezasının infazı ertelenebilecek veya  durdurulabilecek.

Varılan anlaşmanın Cumhuriyet başsavcılığına veya mahkemeye verilmesi  halinde, anlaşmada öngörülen süre kadar soruşturma veya kovuşturma durdurulacak.

Tasarıya göre, bankalar, önce çek hesabı açtırmak isteyenin yasaklı olup  olmadığını kontrol edecek, ayrıca kişinin ekonomik ve sosyal durumunun  belirlenmesinde gerekli basiret ve özeni gösterecek.

Bankalar, çek hesabı açtırmak isteyenlerin yasaklılık durumuna ilişkin  adli sicil kayıtlarını, açık kimliklerini saptamak için fotoğraflı nüfus cüzdanı,  pasaport veya sürücü belgesi örneklerini, yerleşim yeri belgelerini, vergi kimlik  numaralarını, tacir olanların ayrıca ticaret sicili kayıtlarını, esnaf ve  sanatkar olanların ise esnaf ve sanatkar sicili kayıtlarını almak ve çek  hesabının kapatılması halinde bunları, hesabın kapatıldığı tarihten itibaren 10  yıl süreyle saklayacak. Yerleşim yeri yurt dışında bulunan kişiler, bankaya  kendileri ile ilgili Türkiye'de bir adres bildirmek zorunda olacak.

Çekin karşılığının tamamen veya kısmen bulunmaması halinde, çek  düzenleyenin bankaca bilinen adresleri talebi halinde hamiline verilecek.

Çek hesabı ilgilinin, vekilin veya yasal temsilcisinin imzası olmadan  açılamayacak.

Çek hesabı açılmasını veya mevcut çek hesabından çek defteri verilmesini  isteyen kişi, her defasında tacir veya esnaf ve sanatkar olup olmadığını, kendisi  hakkında yasak bulunmadığını bankaya yazılı olarak beyan edecek.

Hakkında çek düzenleme ve çek hesabı açma yasağı kararı bulunan gerçek  kişinin, yönetim organında görev yaptığı, temsilcisi veya imza yetkilisi olduğu  tüzel kişiye çek defteri verilmeyecek.

Tacir olan ve tacir olmayan kişilere verilecek çekler ile hamiline  düzenlenecek çekler, açıkça ayırt edilebilecek biçimde bastırılacak. Bu çeklere  ilişkin işlemlerin işlendiği ayrı çek hesapları açılacak ve hamiline düzenlenecek  çeklerin yapraklarında “hamiline” ibaresi matbu olarak yer alacak.

Karşılığı bulunan çek, hesabın bulunduğu bankaya ibraz edildiğinde  hamilin vergi kimlik numarası saptandıktan sonra ödenecek.

Çek hesabı, ancak sahibinin veya yasal temsilcisinin yazılı talebi ya da  mevduat veya katılım fonu zaman aşımı süresinin dolması üzerine kapatılacak.

KARŞILIKSIZ HER ÇEK YAPRAĞI İÇİN BANKAYA CEZA

“Karşılıksızdır” işlemi, muhatap bankanın hamile kanunen ödemekle  yükümlü olduğu miktarın dışında, çek bedelinin karşılanamayan kısmıyla sınırlı  olarak yapılacak.

Banka, karşılıksız çıkan her bir çek yaprağı ile ilgili olarak ödemekle  yükümlü olduğu miktarı, ancak ibraz eden hamile talep ettiği takdirde ödeyecek.  Buna göre, banka, hamile, talep ettiği takdirde süresinde ibraz edilen her çek  yaprağı için; karşılığının hiç bulunmaması halinde, çek bedeli bin lira veya  üzerinde ise bin lira, bu tutarın altındaysa çek bedelini ödeyecek.

Karşılığının kısmen bulunması halindeyse banka, çek bedeli bin lira veya  altındaysa, çek bedelini aşmamak koşuluyla kısmi karşılığı bin liraya  tamamlayacak bir miktarı; çek bedelinin bin liradan fazla olması halinde çek  bedelini aşmamak koşuluyla, kısmi karşılığa ilave olarak bin lira ödemekle  yükümlü olacak.

Hamilin talepte bulunması halinde, “karşılıksızdır” işlemi, çekin arka  yüzüne tahsil için bankaya ibraz edildiği tarih, hesap durumu, bankanın  yükümlülüğü çerçevesinde ödediği miktar ve ibraz eden gerçek kişinin adı ve  soyadı yazılmak, bu kişinin tüzel kişi adına bedeli tahsil etmesi halinde bu  belirtilmek ve kişi ile birlikte banka yetkilisi tarafından imzalanmak suretiyle  yapılacak. Banka tarafından ödenen miktar düşüldükten sonra karşılıksız kalan  tutar açıkça belirtilecek. Hamilin imzalamaktan kaçınması halinde,  “karşılıksızdır” işlemi yapılmayacak.

Kısmi ödeme kabul edilmiş olsun veya olmasın, çekin tamamen veya kısmen  karşılıksız çıkması halinde, “karşılıksızdır” işlemi yapıldıktan sonra ön ve  arka yüzün fotokopisi çekilerek bankada saklanacak ve çek hamile geri verilecek.

Banka; çekin karşılığının hesapta bulunmamasına rağmen hamiline  ödenmesinin geciktirilmesi, kanunen ödemekle yükümlü olduğu miktarın hamile  ödenmesinin geciktirilmesi hallerinde çek hamiline, her geçen gün için binde 3  gecikme cezası ödeyecek.

Üzerindeki tarihten önce ibraz edilen çekin karşılığının kısmen veya  tamamen ödenmemiş olması halinde, bu çekle ilgili olarak hukuki takip  yapılamayacak. İleri tarihli çekle ilgili olarak hukuki takip yapılabilmesi için,  çekin üzerindeki düzenleme tarihine göre kanuni ibraz süresi içinde bankaya ibraz  edilmesi ve “karşılıksızdır” işlemine tabi tutulması şart olacak.

Karşılık çeke sebebiyet veren kişi hakkında, hamilin şikayeti üzerine,  her bir çekle ilgili alarak, binbeşyüz güne kadar adli para cezası verilecek.  Ancak, hükmedilecek adli para cezası, çek bedelinin karşılıksız çıkan miktarından  az olamayacak.

Karşılıksız çek düzenleyen, adına karşılıksız çek düzenlenen ve ileri  düzenleme tarihli çek üzerinde yazılı tarihe göre kanuni ibraz süresi içinde  ibrazında, karşılığını ilgili banka hesabında bulundurmayan gerçek ve tüzel kişi  hakkında, Cumhuriyet savcısının talebi üzerine sulh ceza hakimi tarafından  karşılıksız çıkan her bir çekle ilgili olarak çek düzenleme ve çek hesabı açma  yasağı kararı verilecek.

Hakkında çek düzenleme ve çek hesabı açma yasağı kararı verilmiş olan  kişi, elindeki bütün çek yapraklarını ait olduğu bankalara iade etmekle yükümlü  olacak. Bu kişi adına yeni bir çek hesabı açılamayacak.

Çek düzenleme ve çek hesabı açma yasağı kararına ilişkin bilgiler, Adalet  Bakanlığı Ulusal Yargı Ağı Bilişim Sistemi (UYAP) aracılığıyla Merkez Bankasına  elektronik ortamda bildirilecek.

Karşılıksız çekle ile ilgili hakkında kovuşturmaya yer olmadığı kararı  verilen ya da mahkemede beraat eden kişiler hakkındaki çek düzenleme ve çek  hesabı açma yasağı kaldırılacak.

FAİZİ İLE ÖDEYENLER İÇİN...

Tasarıya göre, karşılıksız kalan çek bedelini temerrüt faizi ile birlikte  tamamen ödeyen kişi hakkında soruşturma aşamasında “kovuşturmaya yer  olmadığına”, kovuşturma aşamasında ise mahkeme tarafından “davanın düşmesine”,  mahkumiyet hükmünün kesinleşmesinden sonra ise yine mahkeme tarafından “hükmün  bütün sonuçlarıyla ortadan kaldırılmasına” karar verilecek.

Şikayetçinin, şikayetinden vazgeçmesi halinde de söz konusu prosedür  uygulanacak.

Tacirin ticari işletmesi ile ilgili tacir olmayan kişinin çek defterini  kullanarak çek düzenleyen ve düzenleten kişi, 6 aydan 2 yıla kadar hapis cezası  ile cezalandırılacak.

Tacir olmayan kişiye tacir kişiye verilmesi gereken çek defteri veren  banka görevlisi hakkında 50 günden 150 güne kadar adli para cezası verilecek.

Karşılıksız çekle ilgili banka görevlilerine sorumluluklar yükleyen  tasarıya göre, bu sorumlulukları yerine getirmeyen görevlilere çeşitli cezalar  uygulanacak.

Bankalar, tasarının yasalaşmasının ardından, Merkez Bankasınca 1 ay  içinde yayımlanacak tebliğ ile belirlenen esaslara uygun olarak, yeni çek  defterleri bastıracak. Bankalar, 1 Temmuz 2010 tarihine kadar müşterilerine yeni  çek defterlerini verecek ve ellerindeki eski çek defterlerini imha edecek.

İNFAZIN ERTELENMESİ

Tasarıya göre, tarafların anlaşması halinde karşılıksız çek verme  suçundan mahkum olanların cezasının infazı ertelenebilecek veya durdurulabilecek.  Varılan anlaşmanın Cumhuriyet başsavcılığına veya mahkemeye verilmesi halinde,  anlaşmada öngörülen süre kadar soruşturma veya kovuşturma durdurulacak. Anlaşmaya  varılmış olması şikayetçi bakımından şikayetin geri alınmasını sonucunu  doğurmayacak. Soruşturma, kovuşturma veya yargılamanın durdurulması ile infazın  ertelenmesi için yazılı anlaşma ve taahhütnamenin en geç 1 Nisan 2010 tarihine  kadar verilmesi gerekecek.

Karşılıksız çekin öngördüğü miktarı faiziyle birlikte ödemeyi taahhüt  eden kişinin ödenmesi gereken miktarı belirli vadelerde ödeyeceğini taahhüt  etmesi halinde anlaşma aranmaksızın taahhütnamede belirtilen süre kadar  soruşturma veya kovuşturmanın durmasına, hükmün infazının ertelenmesine veya  durdurulmasına karar verilecek. Bu durumda ödeme süresi taahhütnamenin yapıldığı  tarihten itibaren 2 yılı geçemeyecek. Anlaşmanın, gereği gibi ifa edilmesi veya  ödenmesi gereken miktarın ödenmesi halinde kovuşturmaya yer olmadığı, davanın  düşmesi veya hükmün bütün sonuçlarıyla ortadan kaldırılmasına karar verilecek.

Soruşturma veya kovuşturmanın durması halinde dava zaman aşımı, hükmün  infazının ertelenmesi veya durdurulması halinde ise ceza zaman aşımı  işlemeyecek.

Şikayetçinin başvurusu üzerine, anlaşma veya taahhüde uyulmadığının  tespiti halinde soruşturmaya, kovuşturmaya veya hükmün infazına devam edilecek.

Soruşturma veya kovuşturması durdurulan ya da hükmün infazı ertelenen  veya durdurulan kişi hakkında “adli kontrol” uygulanacak.