Şişen balon Dubai’de hava kaçırdı Türkiye ve ABD’yi tatil kurtardı
Güncelleme Tarihi:
Dubai’de hükümetin sahip olduğu yatırım şirketi Dubai World’ün 59 milyar dolarlık borcunu 6 ay ertelemek istemesi, ‘şişen balon hava kaçırmaya başladı’ yorumlarına neden oldu. Avrupa piyasaları ilk günün paniğini dün üzerinden atmaya çalışırken, Kurban Bayramı Türkiye’yi, Şükran Günü de ABD piyasalarını bu şoktan korudu.
EKONOMİSİ yabancı sermaye ve dev emlak projeleriyle hızla büyüyen Dubai’nin borç erteleme talebiyle, tüm dünyayı yeni bir kriz korkusu sardı. ABD ve Türkiye dışında borsalarda düşüşler yaşanırken, ‘şişen balon hava kaçırmaya mı başladı’ endişeleri canlandı. Dubai Emirliği’nin yüzde 99’una sahip olduğu bulunduğu Dubai World’un 59 milyar dolarlık borcu için 6 aylık erteleme istemesi, ‘küresel ekonominin halen kırılgan olduğunun’ işareti olarak algılandı.
Zenginliğin simgesi
Ekonomisi yabancı sermaye ve dev emlak projeleriyle hızla büyüyen ve Körfez’in ‘zenginlik simgesi’ olarak kabul edilen Dubai’de böyle bir sıkıntı yaşandığının ortaya çıkmasıyla, tüm dünyayı yeni bir kriz korkusu sardı. Krizin ardından gelen toparlanma sinyalleri ile küresel ekonominin ‘yeşil filizler görülmeye başlamış’ gibi hareket etmesi, ABD’nin de düşük faiz politikasıyla canlandırmaya çalıştığı ekonomide, kötümserler bir adım öne çıktı. ‘Şişirilen balonun kısa bir süre sonra bir yerden patlak vereceği’ tezini savunanlar, Dubai’nin talebini bu işin ‘sinyali’ olarak alırken, krizde yeni bir dip yaşanacağı endişeleri de arttı. Borç ertelemesi isteyen Dubai World şirketi için ‘yeni bir finansal tsunamiyi gösterebilecek küçük bir pencere gibi’ benzetmesi yapıldı.
Bayrama denk geldi
Dubai’nin borç erteleme talebini Arife gününde, tüm İslam dünyasında ekonominin duracağı Kurban Bayramı’nın hemen öncesinde yapması dikkat çekerken, bu durum Türk piyasalarını da korudu. Haberin duyulmasının heden ardından Uzak Doğu, Asya ve Avrupa piyasaları yüzde 3’lük, 4’lük düşüşler yaşarken, petrol fiyatları yüzde 6 değer kaybetti. Bazı analistler ‘Dubai’deki bu gelişmeler satışlara bahane edildi” yorumu yaparken, bazıları ise bu durumun bir tedirginlik yarattığı ve bu erteleme talebine verilecek yanıtın piyasalara yön vereceği görüşünde. ABD piyasalarının da Şükran Günü nedeniyle kapalı olduğu dün Avrupa piyasaları güne yüzde 1 civarında kayıplarla başlarken, öğleden sonra piyasalara bir sakinlik hakim oldu. ABD borsalarının kapalı olması nedeniyle yön bulmakta zorlanan Avrupa borsalarında, yüzde 1’i aşan artışlar görüldü. İlk gün hızla değer kaybederek Euro karşısında 1.50 psikolojik sınırını aşan dolar ise dün bir miktar değer kazanarak parite 1.48’lere geriledi. Petrolün varil fiyatı 72.39 dolara kadar gerilemişken, dün yeniden 75 dolara yükseldi. ABD borsaları ise Şükran Günü’nün ardından yüzde 1’lik düşüşle açıldı.
Dikkatlice planladık
DUBAİ Yüksek Mali Komitesi Başkanı Şeyh Ahmed Bin Said El Makdum, borç erteleme talibiyle ilgili şu açıklamayı yaptı: “Kredi verenlerin çıkarları için uzun süre ve dikkatlice düşündük. Dubai World’a müdahalemiz dikkatlice planlandı. Dubai hükümeti, piyasaların nasıl tepki vereceği konusunda bilgi sahibi olarak, bu ticari operasyonun yeniden yapılanmasına öncülük ediyor.”
Maktum, soylular listesinin 5’inci zengini Emirliğin borcu 80 milyar dolar
Birleşik Arap Emirlikleri’ni (BAE) oluşturan 7 emirlikten Dubai’nin Şeyhi 62 yaşındaki Muhammed bin Raşid el Maktum. ‘Bir şirket gibi yönelilmekle’ övünen Dubai’nin CEO’su olarak nitelendirilen Maktum, 12 milyar dolarlık servetiyle Forbes’un ‘En zengin soylular listesi’nde 5’inci sırada.
Petrol zengini olmadığı için finans,
emlak ve turizm merkezi olarak öne çıkan Dubai, Burj el Arab Oteli, Palmiye Oteli ve Burj Dubai gibi iddialı projelerle adından söz ettiriyor. Ancak bu iddialı projeler Dubai’yi, sermaye piyasalarına bağımlı kılıyor. Dubai’nin toplam 80 milyar lira olan borcunun 59 milyar doları, Dubai World’a ait.
Birçok uluslararası şirketin Ortadoğu merkezi olan Dubai’nin milli geliri 75 milyar dolar. Fakat Dubai’nin 2010 sonuna kadar 22, 2012 sonuna kadar ise 50 milyar dolar borç ödemesi gerekiyor. Bu rakam da üç yılda milli gelirin 3’te 2’sini denk geliyor.
Borçlarını ödemek Mayıs 2010’a kadar vakit isteyen Dubai World’ün, alacaklıların başında ise Abu Dhabi Ticaret Bankası geliyor. Ancak daha önce 10 milyar dolarlık bono satışı ile Dubai’ye destek olan Abu Dhabi’den daha fazla yardım beklenemeyeceği belirtiliyor.
Dubai World’ün 59 milyar liralık borcunun 40 milyarı ise çok sayıda uluslararası bankaya. Uzmanlar bu durumun HSBC, Standard Chartered ve Singapur’dan DBS Group’u yakından ilgilendirdiğine dikkat çekiyor.
Dubai neden zora girdi
Dubai ana gelirlerini finans, emlak ve turizmden elde ediyor. Dubai ekonomisinde, diğer Körfez ülkelerinin tersine petrol ve doğalgazın payı sadece yüzde 6 civarında.
Küresel kriz patlak verinceye kadar, Dubai’de gayrimenkuller daha inşaat başlamadan satılıyordu. Hatta proje üzerinden yapılan satış usulüne bu nedenle ‘Dubai modeli’ deniyor.
Krizin olmadığı günlerde, yaşanan likidite bolluğu ile zaten yüksek fiyatlardan satılan gayrimenkuller sürekli prim yapıyordu.
Ancak kriz bu gidişatı tersine çevirdi. Son bir yılda ofis fiyatları yüzde 60, rezidans fiyatları yüzde 45 civarında düştü.
Bu süreçte tamamlanan pek çok gayrimenkul alıcı bulamadı. Şu anda tamamlanmanmış ofislerin yüzde 60’nın kiracı beklediği söyleniyor.
Dubai’nin yabancı sermaye ve dev inşaat projelerine dayanan büyüme modeli global krizle birlikte adeta son buldu.
Bu karşın Maktum, ülkedeki fazla likiditeyi ve inşaat sektöründeki fazla açılma iddialarını kabul etmedi.
‘Borcumu erteleyin’ dedi 10 günlük tatile girdi
BORÇ erteleme talebi ile tüm dünya piyasalarını korkutan Dubai, bu açıklamayı yaptıktan hemen sonra 10 günlük uzun bir bayram tatiline girdi. 4 günlük Kurban Bayramı’nın ardından 2 Aralık’ta Ulusal Günü’nü kutlayacak olan Dubai, 7 Aralık’a kadar tatil ilan etti. 1 ve 4 Aralık resmi tatil olmasa da pekçok Dubaili bugünleri de tatiline dahil etti. Dubai’de tur operatörlüğü yapan tek Türk şirketi olan Flyexpress ortaklarından Emrah Gülsan, gözlemlerini şöyle aktardı: “Otellerde yüzde 100 doluluk yaşanıyor. Alışveriş merkezleri tatilin de etkisiyle çok yoğun. ‘Dubai batıyor’ haberleri burada henüz bir yansıma bulmadı. İnsanlarda herhangi bir endişe ya da panik havası yok. Herkes tatilin keyfini sürüyor.”
Dünya bunun üstesinden gelir
İNGİLTERE Başbakanı Gordon Brown, Dubai’nin borcunu ödeyememesinin bir sorun teşkil ettiğini, ancak dünya ekonomisinin, bu durumun üstesinden gelmek için yeterince güçlü olduğunu savunarak, şunları söyledi: “Bana göre dünya finansal sistemi şimdi güçlü ve ortaya çıkan sorunlarla baş edebilir. Bu bir aksilik olsa bile, daha önce başa çıktığımız sorunlar ölçeğinde olmayacağını düşünüyorum.”
Krizden çıkışın zorluğunu gösterdi
FRANSA’da bulunan Rusya Başbakanı Vladimir Putin, Dubai’nin borç sorunlarının, dünyanın finansal krizden çıkmasının zor olacağını bir kez daha gösterdiğini savundu. Putin, bu konuda şu yorumu yaptı: “Krizden çıkış kolay olmayacak ve dalgalanmalar muhtemel. Sorunun Rusya ekonomisinde etkisi oldu. Ancak sonuçta, krizden çıkma eğiliminin üstün geleceğini düşünüyorum.”
Onlarca firma ve 6 bin Türk’ün ekmek kapısı
SAHİP olduğu iş potansiyeli ile dünyanın pek çok ülkesinden insanların çalışmaya gittiği Dubai’de kayıtlı olarak 6 bin Türk’ün çalıştığı biliniyor. Hürriyet gazetesi yazarlarından Ayşe Arman’ın yazılarında anlattığı Dubai’de Arman’ın eşi Ömer Dormen BP’nin Madeni Yağlar Ortadoğu Genel Müdürü olarak çalışıyor. Turizm sektöründe 20’nin üzerinde üst düzey yönetici yer alırken, Dubai’nin simgesi Burj Al Arab’ın Direktörü Zeynep Peker Praktur bunlardan sadece biri. Bu arada Fettah Tamince’nin Rixsos Grubu Palmiye Adası’nda bir otel inşaa ederken, yapı Merkezi Japonlarla birlikte Dubai Metrosu’nu yapıyor. Dubai’de iş yapan inşaat firmalardan bazıları şöyle: “Nurol, Yüksel İnşaat, TAV, Gama, Güriş, MNG ve Baytur.”