Rota: Yamaç Evler

Görkemli adres

Para, estetik zevk ve kültürün bir araya gelip yarattığı Yamaç Evler, Akdeniz Bölgesi’nde antik oturma kültürünün en önemli belgesi olma özelliğini taşıyor. Ve artık özenle korunuyor.

YAĞMURDAN sonra doğa yürüyüşü yapmanın keyfi başka oluyor. Çevre yeşilleniyor, çiçekler, otlar, mantarlar bitiyor. Yazın tozuna bulanmış böğürtlenler şıkır şıkır yıkanıyor. Dallarında tek tük kalmış ama iyice olgunlaşmış böğürtlenlerin tadına doyulmuyor. Antik Efes'teyiz yine. Yarım kalan gezimizi tamamlayacağız, Yamaç Evleri ve müzeyi gezeceğiz. Arkeolog Pervin Hanım ve Yamaç Evler'in bekçisi Halil Bey ile üst kapıdan girdik. Turizmcilerin üçüncü yaş dedikleri yaşlı turistler, gruplar halinde kenti geziyor. Sıcaktan etkilenmeden kenti gezmek için çok uygun bir zamanlama. Bu dönem antik kentin başka konukları da var. Yağmur sonrasında çıkan ve her biri neredeyse yemek tabağı kadar büyüyen lezzetli Efes mantarını toplamak için gelen çevre halkı. Zehirlenme tehlikesi bilinse de, sevenler ve çok iyi tanıyanlar, ızgara yapıldığında biftek lezzeti veren bu mantardan vazgeçmiyor.

HELENİSTİK-Roma şehrinin atar damarı Kuretler Caddesi, devlet agorası ile ticari agora arasında önemli bir bağlantı sağlıyordu. Üst tabakadaki halkın, büyük masraf ve özenle yapılmış, çok lüks döşenmiş malikaneleri, yani Yamaç Evler, Kuretler Caddesi'ndeydi. Efes’i hiç bilmeseniz bile Yamaç Evleri bulmanız kolay. Çünkü, dünyanın en büyük koruma çalışmalarından biri burada yapıldı, Yamaç Evler, konstruktif malzeme, klima tekniği, inşaat fiziği, aynı zamanda da şehircilik ve mimari açıdan olağanüstü kompleks bir yapıyla korunma altına alındı. Avusturya Arkeoloji Enstitüsü, Avusturya Hükümeti, Efes Dostları Derneği, Kültür Bakanlığı ve büyüklü küçüklü pek çok sponsorun yürüttüğü, ‘‘Efes İçin Bir Çatı’’ kampanyasıyla, Akdeniz Bölgesi’nde antik oturma kültürünün en önemli belgelerinden biri olan yerleşimin, gelecek kuşaklar için de yaşatılması sağlandı.

1960’lı yıllarda kazılan ilk Yamaç Evler, koruma tekniklerinin henüz gelişmemesi ve o dönem pek de düşünülmemesi yüzünden zamanın tahribatına uğrayınca, ikinci adanın kazılması ve çok iyi korunması gündeme geldi. 4 bin metrekarelik bir alanda 7 oturma birimini kapsayan Yamaç Ev 2, koruma çatısının tamamlanmasından sonra ziyarete açıldı. Şu dönemde ancak Müze Müdürlüğü'nden özel izinle gezilebiliyor.

YAMAÇ Ev 2’deki oturma birimleri, günümüz için bile lüks. 250-950 metrekarelik evlerde devamlı akan sıcak ve soğuk su, hamamları, birkaç kişilik tuvaletleri, yemek, oturma, yatak, çocuk ve konuk ağırlama odaları, mutfak var. Tuvaletler dahil evin tüm duvarları fresklerle, tabanı mozaiklerle süslü. Tiyatro oyunlarını, mitolojik sahneleri betimleyen duvar süslemeleri, hane halkının entelektüel düzeyinin de göstergesi. Tabandan ısıtmalı, son derece gelişmiş su ve kanalizasyon sistemine sahip bu evler dışa kapalı. Çok gerekmedikçe pencere yapılmamış. Işığı ve havayı, evin merkezine yapılan 25-50 metrekarelik avludan alıyor.

YAMAÇ Evler'in en erken İsa’dan sonra 1'nci yüzyılda yapıldığı ve 7'nci yüzyıla kadar çeşitli tadilatlarla kullanıldığını gösteren kalıntılar bulunmuş. 4'ncü yüzyılın ortalarına rastlayan deprem, Efes’in büyük bölümüyle Yamaç Evler'e de zarar vermiş.

Ne yapılır?

YAMAÇ Evler'i gezdikten sonra mutlaka müzeye gelmeli ve özellikle Ev Buluntuları Salonu’nu gezmelisiniz. Böylelikle Yamaç Evler'in gödkemini daha iyi anlayabilirsiniz. 15 Aralık’a kadar Efes Müzesi’nde ilginç bir sergileme var. Türkiye’de ilk kez diğer müzelerden de alınan eserlerle, 23 Nisan'da, ‘‘Antik Çağdan Günümüze Oyun ve Oyuncak Sergisi’’ açılmış. Sergide tahta ve topraktan yapılmış oyuncaklar, aşık, zar ve bizim tavla onların tabla dediği oyun için hazırlanmış mermer masalar var. Sergi, Musa Baran’ın koleksiyonundaki oyuncaklarla zenginleştirilmiş. Sergi broşüründen, günümüzde de kullanılan pek çok oyunun ve oyuncağı Lydialılara borçlu olduğunu öğreniyoruz. Heredot, 18 yıl süren büyük bir kuraklık yaşayan Lydia’da halkın bir gün yemek yediğini ikinci gün oyun oynayarak açlığını unuttuğunu anlatıyor. Kavallar, toprak arabalar, tekerlekli kuş figürleri, çıngıraklar, aşık ve zarlar ilginizi çekecek.

MÜZEYE girince ayrılmak istemeyeceksiniz. Son derece modern bir sergileme yöntemine sahip Efes Müzesi, sizi binlerce yıllık yolculuğa çıkaracak. Müzenin satış standına uğrayın mutlaka. Zeugma mozaiklerinin süslediği ipek fularlar, gümüş takılar ve her türlü hediyelik eşya sizi bekliyor.

Ne yenir?

Yamaç Evler tek tek incelendiğinde son derece iyi düşünüldüğü görülüyor. Öylesine lüks ki, bugün bile pek çok evde bulunmayan özelliklere 2 bin yıl önce sahip olmuş. Merkezi ısıtma, devamlı sıcak ve soğuk su, alttan ısıtmalı hamam gibi. (Fotoğraflar: Evren ATALAY)

İSTERSENİZ, Yedi Uyuyanlar’a giden yolun üzerindeki, gözleme yapılan yere gidin. Memnun kalacaksınız.

Evler çatısı, mimarisi, tekniği, klima sistemi ile son derece kompleks bir yapı. En küçüğü 250, en büyüğü 950 metrekare olan evlerin tüm duvarları fresklerle, tabanı mozaiklerle süslü.