Dünyanın gizli açlıkla savaşında tahılın efendisi

SABANCI Üniversitesi Mühendislik ve Doğa Bilimleri Fakültesi öğretim üyesi Prof. Dr. İsmail Çakmak ana sponsoru Bill ve Melinda Gates Vakfı’nın olduğu, gizli açlık sorunuyla baş etmek için yürütülen projeler için 9 yıldır ülke ülke, tarla tarla geziyor ve üreticilere eğitimler veriyor. Modern uygulamalar sonucu dünya tarımındaki “yeşil devrim”le tarım ürünlerinde çarpıcı verim artışları yaşandı. Ancak elde edilen ürünlerde protein ve başka mikro besleyiciler azaldı. Halen dünyada 815 milyon insan açlık çekiyor yani gıdaya ulaşamıyor. 2 milyar insan ise gıdaya ulaşsa bile gizli aç.

MİKRO BESİN FAKİRİ

Çünkü tükettikleri gıdalar, sağlıklı yaşam için ihtiyaç duyulan mikro besinler bakımından fakir. Özellikle çocuk ve kadınların çok etkilendiği bu soruna karşı hayır kurumları, üniversiteler, bilim insanları gübre üreticileri güç birliği yapıyor. Çünkü mikro elementlerin eksikliği, özellikle çocukların beyin gelişiminde sorunlara, bağışıklık sisteminde zayıflığa ve fiziksel gelişimde yetersizliklere yol açıyor. Gizli açlığa karşı dünya çapında yürütülen projelerden biri de HarvestPlus (Hasattan Fazlası). HarvestPlus’ın altında tahıl ürünlerini çinkodan zenginleştirmek için yapılan HarvestZinc projesi ise Sabancı Üniversitesi’nin liderliğinde yürütülüyor. Bu çalışmalar için üniversiteye şimdiye kadar 5.5 milyon dolarlık fon sağlandı.

TARLADA ZENGİNLEŞTİRME

Prof. Dr. İsmail Çakmak, bugüne değin yaklaşık 45 ülkede araştırma konusuyla ilgili bilimsel konferanslar verdi. Lideri olduğu ulusal ve uluslararası projelerine 16 milyon doların üzerinde fon getirdi. Dünya Bilimler Akademisi 2016 yılı Tarım Bilimleri Ödülü’nü de alan Prof. Dr. Çakmak, “Gelişmemiş, gelişmekte olan ülkelerin, özellikle de kırsal kesimlerinde insanlar enerji ihtiyacının çok büyük bir kısmını tahıl kökenli gıdalardan sağlıyor. Gizli açlığın basit çözümlerinin başında insanların her gün tükettiği gıdaları yerinde zenginleştirmek geliyor. Bu ıslah ve gübrelemeyle yapılıyor. Biz çiftçilere kadar giderek öğretmeye çalışıyoruz. Ülkeler bunun için çiftçilere süspansiyonlar uyguluyor. Tahıl ürünlerinin zenginleştirilmesi, eksikliklerin insanlara tablet vb. verilerek giderilmesine göre çok daha ekonomik. Bu ülkelerde gizli açlık milli gelirin % 5’ini etkiliyor. Sorun sadece sağlık değil, ekonomi açısından da önemli” dedi.

MESUDE ERŞAN YAZDI

10 DÖNÜMÜN ÇİFTÇİYE MALİYETİ 15 DOLAR

GÜBRELEME ile mikro elementlerin artırılmasının 10 dönüm alan için çiftçiye maliyetinin 15 dolar olduğunu anlatan Prof. Dr. Çakmak, “Bu yüksek bir ekonomik maliyet değil. Her halükarda verim artışlarıyla da karşılanıyor. Çiftçiler tohumlarındaki mikro elementlere değer verenler olduğunu görürse motive oluyor” dedi. Projelerde ülkelerin kültürlerine göre sofraya çok gelen, temel gıdalara odaklanılıyor. Örneğin Zambiya’da yürütülen projede çiftçilere mısırın tarlada çinkodan zenginleştirmesi öğretiliyor.

TÜRK TOPRAĞI DA EKSİK

Türkiye’de de bitkilerdeki iyot ve başka mikro elementlerin düşük miktarlarda olduğunu ve mutlaka artırılması gerektiğini hatırlatan Prof. Dr. Çakmak şunları söyledi: “Türkiye çok buğday tüketen bir ülke. Topraklarında mikro elementler eksik. Dolasıyla bakılması gereken konuların başında gizli açlık gelmeli. Türkiye’de en az obezite kadar gizli açlığı konuşmamız lazım ama hiç konuşulmuyor.”

DEMİR VE ÇİNKOYU ARTTIRMAYA ODAKLANDIK

PROF. Dr. İsmail Çakmak, HarvestZinc Projesi’ni 4 dönemdir Türkiye dahil 12 ülkede yürütüyor. Prof. Dr. Çakmak, “Çin, Tayland, Hindistan, Pakistan, Mozambik, Zambiya, Zimbabve, Brezilya, Meksika ve Türkiye’de, önümüzdeki 3 yıllık yeni dönemde de araştırma faaliyetlerimiz olacak. Ülkelerdeki üniversitelerle ortaklıklarımız var. Bu ülkelerde yetiştirilen tahıl kökenli gıdalarda demir, çinko, iyot ve selenyumu arttırmaya odaklandık” dedi.