Takas yetmedi
Güncelleme Tarihi:
Tolga TANIŞ / WASHINGTON
Oluşturulma Tarihi: Mayıs 19, 2010 00:00
Türkiye ve Brezilya’nın arabuluculuğuyla imzalanan İran’ın nükleer yakıt takas anlaşması, İran’a nükleer programından dolayı uygulanması düşünülen yaptırımları durduramadı. ABD, daimi üyelerin de desteğini alarak, dün Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi’ne yaptırımların taslak metnini sundu.
İRAN’ın pazartesi günü Türkiye ve Brezilya’nın arabuluculuğu ile imzaladığı nükleer yakıt takas anlaşması, İran’a nükleer programı nedeniyle uygulanması düşünülen yaptırımları engelleyemedi. Dün sabah önce ABD Dışişleri Bakanı Hillary Clinton, Amerikan Senatosu Dış İlişkiler Komitesi’nde yaptığı konuşmada, BM Güvenlik Konseyi’nde görüşülecek yaptırım taslağının hazır olduğunu, Çin ve Rusya’nın da destek verdiğini açıkladı. Konseyin 5 daimi üyesinin taslak konusunda mutabakat sağladığını söyleyen Clinton, “Rusya ve Çin’in de işbirliğiyle, taslak üzerinde anlaşmaya vardık. Bugün (dün) tasarıyı tüm BM Güvenlik Konseyi’ne sunmayı planlıyoruz” dedi.
Çin’in müdahalesi
Clinton’ın bu açıklamasından birkaç saat sonra New York’taki Güvenlik Konseyi toplantısında, üye ülkelere yaptırım taslağı sunuldu. Üçlü anlaşma, Batılı ülkelerce kuşkuyla karşılanmış ancak yaptırımlar konusunda isteksiz olan Çin tarafından olumlu görülmüştü. Hatta Çin Dışişleri Bakanı Yang Jiechi, anlaşmayı desteklediklerini duyurmuştu. Ancak Clinton’ın “Yaptırımlarda mutabakat sağlandı” açıklamasının ardından Çin’in de yaptırım sürecinin işletilmesinde ikna edildiği anlaşıldı.
ABD’nin BM Büyükelçisi Susan Rice tarafından konseyin diğer 10 geçici üyesine de sunulan yaptırım tasarısının detayları, akşam saatlerinde basına halen açıklanmamıştı. Ancak Çin’in bastırmaları sonucu, İran için çok kritik görülen 3 maddenin tasarıdan çıkarıldığı öğrenildi. Bunlar, uluslararası para piyasalarına erişimin engellenmesi, enerji ambargosu ve uluslararası taşımacılıktan men.
Tasarının İran’ı dış ülkelerde uranyum zenginleştirme ve balistik füze yapımı konularında yatırım yapmaktan alıkoymayı hedeflediği bildirildi. Bunun için de İran gemilerinin denizde seyir halinde ya da limanda demirliyken şüphe halinde teftişe açılacağı ifade edildi. Ayrıca İran’a tank, zırhlı araç, savaş uçağı, savaş gemisi ve diğer benzeri ağır silahların satışının da yasaklanacağı söylendi. Buna ek olarak şüphelenilen İran bankalarına yurt dışında yeni lisans verilmemesi konusunda da düzenleme talebi tasarıda yer alıyor.
Oylama haziranda
2006’dan beri daha önce 3 kez kabul edilen ama İran’ın politikalarını değiştirmesinde etkili olamayan yaptırım uygulamasının 4.’sünü içeren tasarının şimdi konseyden geçmesi için öncelikle 5 daimi üyenin (ABD, Rusya, Çin, İngiltere, Fransa) hiçbirinden veto görmemesi gerekiyor. Oylamada da en az 9 ülke tarafından kabul görmesi şartı aranıyor. Türkiye ve Brezilya, pazartesi Tahran’da imzalanan anlaşmanın ardından yaptırımlara karşı olduklarını dile getirdiler. Lübnan’ın da bu iki ülkeye katılması muhtemel. Tasarının daimi üyeler dışında Avusturya, Japonya, Meksika, Uganda, Bosna Hersek, Gabon ve Nijerya’nın da desteğini alarak, konseyden 12’ye karşı 3 oyla geçmesi bekleniyor. Tasarı haziran başında BM Güvenlik Konseyi’nde oylanacak.
Dışişleri Bakanı Ahmet Davutoğlu, İran’a yeni BM yaptırımlarını ele alma zamanı olmadığını söyledi. “İran dün, hiç kimsenin beklemediği kadar büyük bir esneklik ortaya koymuştur ve bu esneklik, yeni bir diplomatik adım için bir fırsattır” diyen Davutoğlu, İran’ın dünkü taahhüdünden sonra “bu ülkenin nükleer bomba yapmayı planlamadığından emin olduğunu” ifade edip şöyle konuştu: “Bölgemizde nükleer silah istemiyoruz, çünkü yaptırımlar ekonomimizi etkiliyor, enerji politikalarımızı etkiliyor, komşularımızla ilişkilerimizi etkiliyor.”
Olumlu gelişme
BM Genel Sekreteri Ban Ki-mun, İran, Türkiye ve Brezilya arasında varılan Tahran’ın uranyum takasına ilişkin anlaşmanın, olumlu bir gelişme sağlayabileceğini söyledi. BM Genel Sekreteri, Brezilya Devlet Başkanı Luiz Inacio Lula da Silva’nın ve Başbakan Recep Tayyip Erdoğan’ın çabalarından da memnuniyet duyduğunu kaydetti.
Çin’in müdahalesi
Clinton’ın bu açıklamasından birkaç saat sonra New York’taki Güvenlik Konseyi toplantısında, üye ülkelere yaptırım taslağı sunuldu. Üçlü anlaşma, Batılı ülkelerce kuşkuyla karşılanmış ancak yaptırımlar konusunda isteksiz olan Çin tarafından olumlu görülmüştü. Hatta Çin Dışişleri Bakanı Yang Jiechi, anlaşmayı desteklediklerini duyurmuştu. Ancak Clinton’ın “Yaptırımlarda mutabakat sağlandı” açıklamasının ardından Çin’in de yaptırım sürecinin işletilmesinde ikna edildiği anlaşıldı.
ABD’nin BM Büyükelçisi Susan Rice tarafından konseyin diğer 10 geçici üyesine de sunulan yaptırım tasarısının detayları, akşam saatlerinde basına halen açıklanmamıştı. Ancak Çin’in bastırmaları sonucu, İran için çok kritik görülen 3 maddenin tasarıdan çıkarıldığı öğrenildi. Bunlar, uluslararası para piyasalarına erişimin engellenmesi, enerji ambargosu ve uluslararası taşımacılıktan men.
Tasarının İran’ı dış ülkelerde uranyum zenginleştirme ve balistik füze yapımı konularında yatırım yapmaktan alıkoymayı hedeflediği bildirildi. Bunun için de İran gemilerinin denizde seyir halinde ya da limanda demirliyken şüphe halinde teftişe açılacağı ifade edildi. Ayrıca İran’a tank, zırhlı araç, savaş uçağı, savaş gemisi ve diğer benzeri ağır silahların satışının da yasaklanacağı söylendi. Buna ek olarak şüphelenilen İran bankalarına yurt dışında yeni lisans verilmemesi konusunda da düzenleme talebi tasarıda yer alıyor.
Oylama haziranda
2006’dan beri daha önce 3 kez kabul edilen ama İran’ın politikalarını değiştirmesinde etkili olamayan yaptırım uygulamasının 4.’sünü içeren tasarının şimdi konseyden geçmesi için öncelikle 5 daimi üyenin (ABD, Rusya, Çin, İngiltere, Fransa) hiçbirinden veto görmemesi gerekiyor. Oylamada da en az 9 ülke tarafından kabul görmesi şartı aranıyor. Türkiye ve Brezilya, pazartesi Tahran’da imzalanan anlaşmanın ardından yaptırımlara karşı olduklarını dile getirdiler. Lübnan’ın da bu iki ülkeye katılması muhtemel. Tasarının daimi üyeler dışında Avusturya, Japonya, Meksika, Uganda, Bosna Hersek, Gabon ve Nijerya’nın da desteğini alarak, konseyden 12’ye karşı 3 oyla geçmesi bekleniyor. Tasarı haziran başında BM Güvenlik Konseyi’nde oylanacak.
Dışişleri Bakanı Ahmet Davutoğlu, İran’a yeni BM yaptırımlarını ele alma zamanı olmadığını söyledi. “İran dün, hiç kimsenin beklemediği kadar büyük bir esneklik ortaya koymuştur ve bu esneklik, yeni bir diplomatik adım için bir fırsattır” diyen Davutoğlu, İran’ın dünkü taahhüdünden sonra “bu ülkenin nükleer bomba yapmayı planlamadığından emin olduğunu” ifade edip şöyle konuştu: “Bölgemizde nükleer silah istemiyoruz, çünkü yaptırımlar ekonomimizi etkiliyor, enerji politikalarımızı etkiliyor, komşularımızla ilişkilerimizi etkiliyor.”
Olumlu gelişme
BM Genel Sekreteri Ban Ki-mun, İran, Türkiye ve Brezilya arasında varılan Tahran’ın uranyum takasına ilişkin anlaşmanın, olumlu bir gelişme sağlayabileceğini söyledi. BM Genel Sekreteri, Brezilya Devlet Başkanı Luiz Inacio Lula da Silva’nın ve Başbakan Recep Tayyip Erdoğan’ın çabalarından da memnuniyet duyduğunu kaydetti.