Stalin rejiminin kurbanları anıldı

Rusya'nın başkenti Moskova yakınlarında Komunarka kasabasındaki toplu mezarda düzenlenen törene, Moskova Belediyesi yetkililerinin yanı sıra o dönemde öldürülenlerin yakınları katıldı. Stalin döneminde rejime tehdit oluşturabileceği gerekçesiyle öldürülüp toplu gömülen dönemin aydınlarının bulunduğu mezar, 1990'ların başında yapılan bir araştırmada ortaya çıkarılmıştı. Araştırmacılar, toplu mezarda dönemin ünlü devlet adamlarının yanı sıra politikacı, Komünist Parti yöneticileri, değişik Sovyet cumhuriyetleri yöneticileri, Ukrayna, Özbekistan, Tacikistan, Ermenistan ve Türkmenistan vatandaşlarından oluşan 10-14 bin arasında kurban bulunduğunu açıkladı.
Toplu mezardaki kurbanlar arasında, Birinci Dünya Savaşı sonrasında Rusya tarafında kalan çok sayıda Türk vatandaşı ile Türkiye doğumlu Ermenilerin yanı sıra Almanya, Romanya, Finlandiya, Bulgaristan ve Macaristan gibi ülke vatandaşlarının da bulunması dikkat çekti.

Komunarka'daki toplu mezarla ilgili 8 ciltlik kitap yazan Ludmila Aleksievna Golubkova, AA'ya yaptığı açıklamada, Moskova'nın en az 3 değişik bölgesinde bu denli büyük toplu mezar bulunduğunu söyledi.  Golubkova, özellikle Moskova yakınlarındaki Butovskaya bölgesindeki toplu mezarda 21 bin 761 kişi bulunduğu tespitinin resmen yapıldığını belirterek şunları kaydetti:

"Ancak gerçek rakamlar bundan çok daha yüksek. Çünkü Stalin'in başlattığı siyasi terör, 1950'li yılların ortasına kadar devam etti. Butovskaya'daki toplu mezarlar hakkında kısmen de olsa bilgimiz var, ancak şu an bulunduğumuz Komunarka'daki toplu mezar hakkında hiçbir şey bilmiyoruz. Tahminlerimize göre SSCB Halk Komiserleri Birliği Başkanı A. Rikov, Eğitim Bakanı A. Bubnov, Dışişleri Bakan Yardımcısı N. Krestinskiy, SSCB'nin 1936 yılındaki anayasasını yazan İzvestiya gazetesi Genel Yayın Yönetmeni N. Buharin, yazar Artyom Vesey ve birçok kişi bu mezarlıkta bulunuyor."

İdamların Komunarka'da infaz edilmediğini, önceden idam edilenlerin mezarlığa getirilip toplu gömüldüğünü söyleyen Golubkova, "Ancak Butovskaya'daki mezarda idamlar da infaz ediliyordu. Her gün kapalı alana getirilen yüzlerce kişiden tek bir kişi bile kurtulamazken, yerli halk evlerinde sadece kurşun seslerini duyuyordu" diye konuştu.

"ÇOK SAYIDA TÜRK VATANDAŞI VE TÜRKİYE DOĞUMLU ERMENİ DE KURBAN"

Golubkova'nın yazdığı kitaptaki kurbanların isim listesinde, birçok Türk vatandaşının yanı sıra çok sayıda Türkiye doğumlu Ermeninin bulunduğu görülüyor.

Stalin yönetimi tarafından casusluk suçlamasıyla idam edilip toplu mezara gömülen Türklerin ve Türkiye doğumlu Ermenilerin büyük bölümünün Kars ve Ardahan doğumlu olduğu dikkat çekiyor.  Kitapta, 1896 Bursa doğumlu Hilmi Rıza, 1900 Erzurum Hücut köyü doğumlu İbrahim Halil, 1897 Gülan doğumlu Türkiye Komünist Partisi yöneticileri Fahri Remzi Hıfzı ve 1888 Çoruh doğumlu İbrahim Haydar'ın yanı sıra 1906 Van doğumlu Yuhan Bitiş adlı bir ayakkabı boyacısının da casusluk suçlamasıyla 1938 yılında idam edildiği kaydediliyor. Stalin'in gazabından kurtulamayanlar arasında Türkiye doğumlu Yunan, Yahudi ve Süryaniler de bulunuyor.

Öte yandan Moskova'nın merkezinde bulunan Yüksek Mahkeme binasının bodrum katında da Stalin döneminde toplu mezar olarak kullanılan bir yerin ortaya çıkarıldığı bildirildi. Mahkeme binasının bodrumunda yapılan tadilat sırasında, işçiler bodrum katının temelinde çok sayıda iskelet buldu. Polis, olay yerinde yaptığı incelemeden sonra, iskeletlerin 1930-1940 yılları arasında Stalin rejimi döneminde öldürülen kişilere ait olduğunu açıkladı.