Küreselleşme yoksulları yutuyor

Küreselleşmenin iki yüzü keskin kılıç özelliği geçen 10-11 yılda iyice su yüzüne çıktı. Fakirleşen ülkelerin sayısı artarken, trilyonlarca dolara hükmeden şirketler arasındaki birleşmeyer hızlanıp, dünyada mal ve hizmet üretimi giderek daha sınırlı sayıdaki ellerde toplanıyor.

Birleşmiş Milletler'in verilerine göre, en az gelişmişler grubundaki ülkelerin sayısı 1990 yıllığında 36 iken 1995'de 42'ye, 2000 yılında da 48'e çıktı. Enformasyon teknolojisindeki gelişmelerin yarattığı ''dijital uçurum'' nedeniyle, zengin-yoksul ülkeler ayrımının daha da derinleşmesi bekleniyor.

Türkiye'nin de üyesi bulunduğu Dünya Bankası'nın istatistiklerine göre, dünya nüfusunun yarısından fazlasını oluşturan düşük gelir grubundaki ülkelerin gayri safi yurtiçi hasılası (GSYİH) dünya toplamının yüzde 6'sında kalırken, global nüfustaki payı altıda biri olan gelişmiş ülkeler toplam üretimin yüzsde 80'inini karşılıyor.

21. YÜZYILIN ÇÖZÜM BEKLEYEN SORUNLARI

Dengesiz küreselleşme karşısında, kalkınmakta olan ülkeler, gelişmiş ülkelerden, ortaya çıkan sorunlar ve tehditlerle başedebilmede yardım hususunda sorumluluklarını yerine getirmelerini istiyor. Global gelişme-kalkınmada adalet ve eşitliği hedefleyen yein bir uluslararası ekonomik düzen talepleri dünya genelinde giderek dahaçok destek buluyor.

Uluslararası ekonomik normların (kurallar bütünü ve dizisi) oluşturulmasında başat rol oynayan öndegelen sanayileşmiş ülkelerden oluşan Yediler Grubu (G-7), her ne kadar bu konuda ilke kararları aldıysa da, kalkınmakta olan dünyanın küreselleşmenin sorunlarıyla başedebilmeleri için etkin yardım yollarını bulabilmiş değil.

Küreselleşmeyi herkesin yararına yönlendirirken, çokuluslu şirketleri sosyal bakımdan daha sorumlu kılmak, dünyadaki polikacılar ve müteşebbisin 21. yüzyılda çözmek zorunda olduğu sorunların başında geliyor.

EKONOMİK KÜRESELLEŞMENİN BOYUTLARI

Ekonomik küreselleşme sürecinde, henüz 1994 yılında 40 bin olan çokuluslu şirketlerin sayısı 1999'da 63 bine, bunların ana faaliyet merkezi dışındaki ülkelerdeki bağlı firma ve şubelerinin sayısı da 250binden 700 bine çıktı.

Şiddetli rekabet nedeniyle birleşme dalgasına tutulan çokuluslu şirketlerin 2000 yılındaki birleşme ve satınalma operasyonlarının maliportesi 3.31 trilyon dolara ulaştı. Dünyada 1990-95 dönemindeki çokuluslu şirketler arası birleşmelerin tutarı bile bu rakama ulaşamamıştı.

Çokuluslu şirketlerin dünya ekonomisindeki payları büyüdükçe, büyük şirketler hakkındaki olumsuz, hayal kırıklığı yaratıcı haberler,tüm dünyadaki menkul kıymetler borsalarını dalgalandırıyor ve bazı ekonomilere beklenmedik darbeler vuruyor.

BM Ticaret ve Kalkınma Konferansı'na (UNCTAD) göre, çoğunluğu çokuluslu şirketlerce gerçekleştirilen doğrudan yabancı sermaye yatırımları tutarı, 1998-99 döneminde yüzde 27 artışla 640 milyar dolardan 865 milyar dolara çıktı. Batılı gelişmiş ülkeler bu pastadan 700 milyar dolar pay alırken, Afrika ülkelerine sadece 10 milyar dolarlık yatırım değdi. Global çapta doğrudan yabancı sermaye yatırımlarının 2000 yılında 1 trilyon doları aşması bekleniyor.

ABD'nin büyük şirketlerinin araştırma geliştirme harcamaları toplam cirolarının yüzde 10'ununa, bazı eczacılık devlerininkinde ise yüzde 30'una ulaşıyor.