Karabağ niye şimdi patladı

AZERBAYCAN ile Ermenistan arasında Dağlık Karabağ’da çatışmaların yeniden alevlenmesi bölgede kaygı yarattı. Başta Rusya ve AB olmak üzere bölge ülkelerinin çabalarına karşı ateşkes sağlanamadı. Ermenistan işgali altındaki Karabağ’da çatışmaların neden şimdi alevlendiği merak edilen bir soru. Ermenistan’ın Karabağ dışındaki 7 Azerbaycan rayonundaki askerlerini kayıtsız şartsız çekmesini, sonrasında Karabağ’ın statüsünün görüşülmesini öngören 2008’deki AGİT Minsk Grubu’nun planını reddetmesi bugünkü çatışmalara zemin hazırladı.

Savaş aniden mi patlak verdi?

Hayır. Bölgenin uzun ve sorunlu bir tarihi var. Azeriler ve Ermeniler, Rus Çarlığı’nın devrildiği 1917’yi izleyen yıllarda bağımsızlık ilan etti. 1922’de ise SSCB’nin cumhuriyetleri arasında yer aldı. Çatışmaların yaşandığı Dağlık-Karabağ Özerk Yönetim Bölgesi, Azerbaycan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti’nin sınırları içinde yer aldı. On yıllar boyunca sorun askıda kaldı.

Yaklaşık yüzyıl boyunca bölge sakin miydi?

Bölgede protestolar her zaman var oldu. Ancak 1988’de Karabağ’daki yetkililer Ermenistan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti’ne bağlanmak istedi. Dağlık Karabağ Ermenileri, Ermenistan’a bağlanmak için referandum yaptı. Bu dönemde bölgedeki Azeri nüfus hızla azalmıştı, geri kalanlar ise referandumu boykot etti. Gösteriler ve etnik çatışmalar 1991’de Karabağ’ın bağımsızlık ilan etmesinden sonra tırmandı ve savaşa dönüştü. Rusya’nın arabuluculuğuyla 1994’te ateşkes ilan edildi. Savaş döneminde iki taraftan toplam 30 bin kişi hayatını kaybetti. Fakat bu arada Ermeni ayrılıkçılar Dağlık Karabağ ile 7 Azeri rayonunda kontrolü ele geçirdi.

Mevcut durum nedir?

Kırılgan. Avrupa Güvenli ve İşbirliği Teşkilatı (AGİT) Minsk Grubu ABD, Rusya ve Fransa elçiliklerinin de katılımıyla 1994’te oluşturulmuştu. Geçtiğimiz 22 yıl zarfında 5 plan hazırlandı. Son AGİT Minsk Grubu planı, Ermenistan’ın kayıtsız şartsız Karabağ dışındaki 7 Azerbaycan rayonundaki askerlerini çekmesini öngörüyordu. Karabağ’ın statüsünün ise bu süreç tamamlandıktan sonra belirlenmesini öneriyordu. Son planı Ermenistan kabul etmeyerek “Karabağ’nın statüsüyle Azerbaycan illerinden geri çekilmemiz tek paket halinde kararlaştırılmalı” demişti. 2008’deki bu son girişimin ardından yapılan uzlaşı görüşmeleri hiçbir sonuç vermedi. 2012’de diplomasinin sonuç vermediğini gören iktidardaki Cumhurbaşkanı İlham Aliyev ilk defa, “Diplomasi fayda etmiyor ise güç kullanarak topraklarımızı geri alırız” açıklamasını yapmış, Ermenistan tarafı Azerbaycan’ın bu sözlerini ciddiye almadığını söylemekle yetinmişti. Son çatışmalar ise Dağlık Karabağ Ermenilerinin Azeri yerleşimlerini vurduğu, Ermenilerin de bir Azeri helikopteri düşürdüğü iddialarıyla başladı. İki taraf da ateşkesin ihlal edilmesinde karşı tarafı suçluyor.

Sarkisyan, büyük savaşla tehdit etti

Ermenistan Cumhurbaşkanı Serj Sarkisyan, Karabağ cephe hattında üçüncü gününü geride bırakan çatışmaların bölgede büyük bir savaşı tetikleyebileceği yönünde tehdit ve uyarılar yaptı. Sarkisyan, Türkiye’yi de eleştirerek, “Azerbaycan yönetimi Türkiye’nin de desteğiyle maceracı bir çizgi izlemeye başladı. İhtilafın tırmanması bölgede büyük bir savaşı tetikleyebileceği gibi geri dönüşü olmayan sonuçlar doğurabilir. Bu sonuçlardan sadece Güney Kafkas bölgesi değil, tüm Avrupa’nın olumsuz etkileneceğini düşünüyorum. AGİT Minsk grubunun bölgede gözlem ve denetme başlatmasını talep ediyoruz” dedi. Bu arada Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev’in önceki gün tek taraflı ve şartlı ilan ettiği ateşkes Dağlık Karabağ’daki Ermeni güçlerinin 2 Nisan’da kaybettikleri toprakları geri almak için yürüttüğü saldırılardan ötürü işlemiyor. Azerbaycan ordusu da saldırılara cevap veriyor. Azerbaycan Savunma Bakanlığı dün üç askerin şehit olduğunu açıkladı. Bakanlık, 170 Ermeni askerinin öldürüldüğünü, 3 tankın da imha edildiğini iddia etti. Azerbaycan Savunma Bakanlığı Sözcüsü Vagıf Dergahlı  dün öğle itibariyle Ermenilerin  24 saatte 121 kez ateşkesi ihlal ettiğini, Azeri ordusunun ise topçu ateşiyle Ermenilerin Hankenti yakınlarındaki karargâhını hedef aldığını söyledi. Dergahlı’ya göre ölenler arasında Ermeni general de bulunuyor.

Lavrov: Türkiye rol oynamadı

Rusya Dışişleri Bakanı Lavrov, Karabağ’daki çatışmalarda Türkiye’nin rol oynamadığını düşündüklerini söyledi. Lavrov,  gazetecilerin ‘Türkiye’nin Karabağ’daki çatışmaların yeniden alevlenmesinde rolü var mı’ sorusuna  “Rusya, Türkiye’nin Karabağ ihtilafının alevlenmesinde rol aldığını düşünmüyor. Türkiye ve başka dış aktörlerin Kafkaslar’da bir provokasyon düzenlediklerini söyleyebilmem için elimde veri yok. Ancak Türkiye’nin Irak ve Suriye’nin içişlerine karıştığını ve karışmaya devam ettiğini çok iyi biliyoruz. Buna son vermeleri çağrımızı yineliyoruz” yanıtını verdi. 

‘Karabağ Azerbaycan’ın olacak’

Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan, “Türkiye, Karabağ meselesinde en başından beri Azerbaycan’ın yanındadır, yanında olmaya da devam edecektir. Karabağ’da yaşanan işgalin ve girişilen katliamların acısı Türk milleti olarak bizim de yüreğimizi yakıyor” dedi. Erdoğan şöyle devam etti: “Zulüm ilelebet devam etmez, Karabağ bir gün yeniden mutlaka asli sahibine geri dönecek, Azerbaycan’ın olacaktır, buna inanıyorum. Neredeyse çeyrek yüzyıldır vatanlarından uzak yaşayan Karabağlı kardeşlerimiz bir gün mutlaka yurtlarına, evlerine döneceklerdir.”