İran'la nükleerde tarihi uzlaşma

İRAN'DAN KAFALARI KARIŞTIRAN AÇIKLAMA

TARİHİ ANLAŞMAYA DÜNYADAN İLK TEPKİLER

YABANCI AJANSLAR TARİHİ İMZA TÖRENİ BÖYLE GÖRÜNTÜLEDİ

Dışişleri Bakanı Ahmet Davutoğlu, İran Dışişleri Bakanı Menuçehr Mutteki ve Brezilya Dışişleri Bakanı Celso Amorim, uranyum takası konusunda üzerinde uzlaşılan mutabakat metnini imzaladı.   �

Türkiye ve Brezilya'nın ortak girişimiyle varılan anlaşma çerçevesinde, İran, bir ay içerisinde 1,200 kilogram yüzde 3.5 oranında zenginleştirilmiş uranyumu bir seferde Türkiye'ye verecek ve 1 yıl içerisinde, Tahran'daki araştırma reaktöründe kullanılmak üzere yakıta dönüştürülecek yüzde 20 oranında zenginleştirilmiş uranyum alacak.

Tahran, zenginleştirilmiş uranyumunu, ABD, Fransa, Rusya ve BM nükleer denetim birimi Uluslararası Atom Enerjisi Kurumu'ndan (UAEK) oluşan Viyana grubundan Türkiye'de teslim alacak.

Mutteki, takas işleminin gerçekleşmemesi durumunda Türkiye'nin uranyumu İran'a geri göndereceğini açıklarken, İran Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Ramin Mehmanparast varılan anlaşmanın bir hafta içerisinde UAEK'ye bildirileceğini söyledi.

İran Cumhurbaşkanı Mahmud Ahmedinejad, üçlü anlaşmanın imzalanmasının ardından "P5+1" grubu ülkelerine, ülkesinin nükleer programı konusunda yeni görüşmeler yapılması çağrısında bulundu.

Ahmedinejad, "P5+1 ülkeleri için, Uranyum takası anlaşmasını takiben, İran ile dürüstlük, adalet ve karşılıklı saygıya dayanan görüşmelere girme vakti geldi" diye konuştu.

TÜRKİYE: YAPTIRIMA GEREK KALMADI

İmza töreni, Ahmedinejad, Brezilya Cumhurbaşkanı Lula Da Silva ve Başbakan Recep Tayip Erdoğan'ın huzurunda yapıldı.

Davutoğlu, imza töreni sonrası Mutteki ve Amorim ile birlikte düzenlenen basın toplantısında, bu anlaşmayla birlikte İran'a daha fazla yaptırım uygulanmasına da gerek kalmadığını söyledi.

Dışişleri Bakanı Davutoğlu, "İran tarafından bugün imzalanan takas anlaşması, Tahran'ın yapıcı bir yol açmak istediğini gösteriyor... Daha fazla yaptırım ya da baskı uygulanması için zemin kalmadı" diye konuştu.

Tahran'dan Azerbaycan'a geçen Erdoğan da Bakü'de düzenlenen bir basın toplantısında, bu anlaşmanın ardından İran'a yaptırımlara gerek kalmadığını söyledi.

Öte yandan Brezilya Devlet Başkanı Lula da Pazartesi günü verdiği radyo röportajında, İran’ın takası kabul etme kararını “diplomasinin zaferi” olarak nitelendirdi.

BATI HALEN KUŞKULU

Ancak UAEK'ye yakın diplomatik kaynaklar, bu anlaşmanın İran üzerindeki yaptırım seçeneğini ortadan kaldırmadığını belirtti.

AB Dış İlişkiler Temsilcisi Catherine Ashton'un sözcüsü de, anlaşmanın İran'ın nükleer programına yönelik tüm kaygıları gidermediğini ifade etti.

AFP'ye konuşan sözcü, "Bu doğru yönde atılmış bir adım ama İran'ın nükleer programının yarattığı kaygıların tamamına cevap vermiyor" dedi.

Rusya Devlet Başkanı Dimitri Medvedev de İran'ın Türkiye'yle yaptığı anlaşmanın uluslararası alandaki bütün kaygıları savuşturamayacağını ifade etti.

ERDOĞAN: NÜKLEER ENERJİ HER ÜLKENİN HAKKI

Tahran'da İran Cumhurbaşkanı Mahmud Ahmedinejad ve Brezilya Devlet Başkanı Luiz Inacio Lula da Silva'nın katıldığı üçlü zirvede konuşan Erdoğan, Türkiye'nin nükleer silahlara karşı olduğunu, tüm Orta Doğu'nun nükleer silahlardan arındırılması gerektiğini belirterek, sivil amaçlı nükleer enerjinin her ülke için bir hak olduğunu söyledi.

Erdoğan ayrıca, 1200 kilogram düşük zenginlikli uranyumunu Türkiye'nin emanetine teslim etmeyi kabul eden İran'a teşekkür etti.

Erdoğan, dün gece yapılan temaslarda takasın Türkiye'de gerçekleşmesi üzerinde uzlaşma sağlanmasının ardından Azerbaycan ziyaretini erteleyerek, İran'a geçmişti.�

İran'dan gelecek uranyumun İstanbul'daki Çekmece Nükleer Araştırma ve Eğitim Merkezi’nde saklanması bekleniyor.

SON ŞANS GÖSTERİLİYORDU

Yürütülen görüşmeler, İran'ın nükleer programı üzerinde uzlaşma sağlanması için son şans olarak gösteriliyordu.

Geçtiğimiz hafta içinde İran Cumhurbaşkanı Mahmud Ahmedinejad, Brezilya'nın arabuluculuk teklifini "prensipte kabul ettiklerini" söylemişti.

Diplomatik görüşmeleri yürüten ve “P5+1" grubunun yaptığı öneriye göre, İran'ın stoklarından 1,200 kilogram uranyumu zenginleştirilmek üzere Rusya ve Fransa'ya göndermesi üzerinde uzlaşma sağlanmıştı.

Düşük ile yüksek oranda zenginleştirilmiş uranyumun takasının Türkiye üzerinden yapılabileceği gündeme gelmiş ancak daha sonra İran bu değiş-tokuş işleminin kendi toprakları üzerinde yapılması konusunda ısrarcı olmuştu.

Bunun üzerine BM Güvenlik Konseyi daimi üyeleri İngiltere, Çin, Fransa, Rusya ve ABD'ye ek olarak Almanya’dan oluşan P5+1'in yürüttüğü görüşmeler tıkanmıştı.

Başta ABD olmak üzere Batılı devletler nükleer programını durdurmayı reddeden Tahran'ın hedefinin atom bombası üretmek olduğunu söylüyor ve İran'a uygulanacak yeni yaptırımlar üzerinde çalışıyor. Tahran ise çalışmalarını barışçıl amaçlarla sürdürdüğünü belirtiyor.

İSRAİL'DEN TEPKİ

İran'ın nükleer silah geliştirmesinden endişe duyan ülkelerin başında gelen İsrail, Tahran'ı Türkiye ile Brezilya'yı "manipule etmekle" suçladı.

AFP ajansına konuşan üst düzey bir İsrailli yetkili, "İranlılar, takasın Türkiye topraklarında gerçekleşmesi kabul etmiş gibi görünerek Türkiye ile Brezilya'yı manipüle ediyor" dedi.

İran'ın geçmişte de benzer taktikler uyguladığına dikkat çeken yetkili, daha sert yaptırım olasılığının masadan kalkmasının ardından Tahran'ın da tavır değiştirdiğini öne sürdü.

TARİHİ TESADÜF

Türkiye, İran ve Brezilya arasındaki tarihi anlaşma, Türkiye ile İran arasındaki günümüz sınırlarını belirleyen Kasr-ı Şirin Antlaşması'ndan tam 371 yıl sonra geldi.

Kasr-ı Şirin Antlaşması, IV. Murat'ın Bağdat Seferi sonucunda 14 yıldır İranlıların elinde bulunan Bağdat'ın fethinden sonra Osmanlı Devleti ile Safevî Devleti arasında 17 Mayıs 1639'da imzalanmıştı. Bu antlaşmayla belirlenen Türkiye-İran sınırı halen geçerliliğini korumaktadır.