'Halep'te isyancılar TL'ye geçmek istiyor'

Erika Solomon imzalı haber şöyle:

Bölünmüş kent Halep'te sadakatler para birimleriyle ölçülmeye başlandı: Değerini büyük ölçüde yitirmiş olan Suriye Lirası'yla yola devam mı edilmeli, yoksa komşu ülke Türkiye'nin para birimine mi geçilmeli?

Halepli bir isyancı olan Fuad Hallak 'Türk Lirası'nı savunanlarla Suriye Lirası yanlıları ikiye bölünmüş durumda. TL savunucuları, karşı tarafı ihanetle suçluyor' diyor.
Beş yıl önce başlayan iç savaştan önce Halep Suriye'nin ticaret merkezi konumundaydı. Şehirde TL'yi geçişi savunan grup bunun ekonomik açıdan da makul olduğu görüşünde. Türkiye kuzey Suriye'nin en büyük ticaret ortağı konumunda. Ayrıca böyle bir adımın Suriye hükümetini en zayıf noktasından vuracağına inanıyorlar: Ekonomi.

En önemli ticaret ortağı Türkiye

TL'ye geçişe karşı çıkanlar ise Halep'te yaşayanların büyük kısmının Suriye Lirası'yla maaş aldığını ifade ediyor ve TL'ye geçişten olumsuz etkileneceklerini ifade ediyor. Suriye Lirası yanlılarına göre, para birimine sahip çıkılması hükümete bağlılık değil, milliyetçilik göstergesi.

Tartışmanın odak noktasında ise isyancıların Suriye hükümetinden ayrışmak için kendilerini ne derece Türkiye'ye bağlı hale getirmeye hazır oldukları sorusu var. Suriye'deki isyancıların en önemli destekçilerinden olan Türkiye, ülkenin kuzeyinde kendisine güçlü bir ekonomik etki alanı yaratmış durumda.

İç savaşın başladığı dönemlerde Türkiye'nin Suriye'ye ihracatı çökse de, son dönemde ciddi bir toparlanma yaşandı ve 2014'te 1,8 milyar dolarlık bir ihracat gerçekleşti. 2015'in ilk yarısındaki ihracat ise 740 milyon dolar seviyesinde.

Savaş nedeniyle çöken kuzey Suriye ekonomisi için Türkiye sınırı bir can damarı haline geldi.

Marketler Türk malı ürünlerle ya da Türkiye üzerinden gelen ürünlerle dolu. TL karşıtlarının büyük kısmı TL'ye geçişten büyük fayda sağlayacak olan tüccarların AK Parti ile gizli temaslar yürüttüğüne ve işbirliği yaptığına inanıyor.

Halepli isyancılardan Ahmed el Ahmed, TL karşıtlarının bu girişimleri 'Kuzey Suriye'de Osmanlı işgali' olarak ifade ettiğini aktarıyor.

TL'ye geçişi destekleyen Ahmed, 'Esad rejimini ve rejimin dayattığı para birimini kullanmayı reddediyorum' diyor.

Ahmed'e göre Suriye Lirası'nda yaşanan büyük değer kaybı zaten herkesin birikimlerini de tüketmiş durumda.

'Türk yetkililerle TL'ye geçiş görüşüldü'

Muhammed Durgham gibi Halepli tüccarlar TL'ye geçiş konusunun hâlâ fikir aşamasında olduğunu söylüyor. Durgham, 'Asıl önemli konu, gümrük kapısının Suriye tarafındaki yetkililerin ya da ticaret odasının TL'ye geçişi destekleyip desteklemeyeceği sorusu' diyor.

Suriyeli tüccarların konuyu Türkiye'den yetkililerle de görüştüğünü ve birkaç ay önce TL'ye geçişi önerdiklerini aktaran Durgham, Türk tarafının bu fikirle çok fazla ilgilenmediğini söylüyor.

Geçen hafta kuzey Halep'teki Şeriat Konseyi TL'ye geçişi teşvik etmek amacıyla çalışanların maaşlarını TL olarak ödeyeceğini açıkladı. Diğer yerel idareler de fikri değerlendiriyor. Ancak büyük kısmı maaşları ABD Doları olarak ödediği için konuya temkinli yaklaşıyor.

Pratikte Suriye'nin savaş ekonomisini döndüren para birimi ABD Doları. Suriye Lirası'nın yüzde 80'in üzerinde değer kaybetmesinin ardından ülke genelindeki Suriyeliler birikimlerini Dolar'a çevirmiş durumda.

Dolar mı, TL mi?

Halep'in isyancıların elindeki kısmının kent Konseyi başkanı olan Osama Taljo, 'Maaşlar Dolar olarak ödeniyor ve ardından Suriye Lirası'na çevriliyor. Diğer bir deyişle rejime Dolar vermiş oluyorum. Devrim rejimi ekonomik anlamda desteklemiş oluyor [...] Bu yüzden herkes Suriye para birimini terk etmemiz gerektiği konusunda hemfikir. Ancak Dolar'a mı geçmeliyiz yoksa TL'ye mi?' diye soruyor.

Tanjo'ya göre Dolar'a geçişi pratikte uygulamak zor. Dolar'ın madeni paralarının dolaşıma sokulmasının zor olduğunu söylüyor ve Suriye halkının ortalama günde 2 dolardan daha az gelirle yaşadığını hatırlatıyor.

Şu ana kadar para birimi tartışmaları Halep'le sınırlı kalmış durumda. TL karşıtlarına göre, diğer bölgelerin Suriye Lirası'yla yola devam etmesi durumunda ekonomik hayat daha da karmaşık hale gelebilir.

Yine de TL'ye geçişi savunan Halepliler bir kez daha düşünmek isteyebilir. Ülkede koalisyon görüşmelerinin sonuçsuz kalması ve erken seçimin neredeyse kaçınılmaz hale gelmesi sonucu Dolar/TL kuru 2,90'a kadar yükseldi. TL bu yıl Dolar karşısındaki değer kaybı yüzde 20'ye ulaşmış durumda.