Avrupa ile İran çatlağı

POLONYA’nın başkenti Varşova’da ABD’nin üst düzey katılım gösterdiği “Ortadoğu’da Barış ve Güvenliğin Geleceğini Desteklemek” konferansında konuşan ABD Başkan Yardımcısı Mike Pence, Avrupa Birliği’ne (AB) İran ile ilişkiler nedeniyle yüklendi. Almanya, Fransa ve İngiltere’nin ABD yaptırımları altındaki İran ile ticarete devam etmek için ‘Instex’ isimli yeni bir ödeme mekanizması kurmasına değinen Pence, bunun ABD yaptırımlarını delmek için bir girişim olduğunu söyledi.

‘İRAN İLE YÜZLEŞMEDEN OLMAZ’

AB ülkelerinin İran ile imzalanan nükleer anlaşmadan çekilmesinin zamanının geldiğini söyleyen Başkan Yardımcısı, Varşova’daki konferansın Ortadoğu’daki en büyük tehdidin İran olduğunu ispat ettiğini öne sürdü. AB’nin güçlü ülkeleri Fransa ve Almanya’nın kabine üyesi olmayan temsilciler göndermesi ve AB Dış İlişkiler ve Güvenlik Politikaları Yüksek Temsilcisi Federica Mogherini’nin zirveye katılmamayı tercih etmesi ise dikkat çekici. Mogherini, “ABD ile ortak görüşlerimizin bulunduğu konular olduğu gibi ayrıştığımız konular da mevcut. İran nükleer anlaşmasına ilişkin farklı görüşlerimiz var” dedi.

Çin ve Rusya’nın yanı sıra zirvenin boykot edilmesi çağrısında bulunan Filistin yetkilileri de Varşova’ya gitmedi. ABD Dışişleri Bakanı Pompeo, İran karşıtı ülkelerin bir araya geldiği konferansın ikinci gününde İsrail Başbakanı Netanyahu ile ortak basın toplantısı düzenledi. Pompeo, “İran ile yüzleşmeden Ortadoğu’da barış ve güvenlik sağlanamaz. Bu mümkün değil. Lübnan’da, Yemen’de, Suriye’de ve Irak’ta menfi bir nüfuzu var. Husiler, Hamas ve Hizbullah’a destek veriyor. Bunlar gerçek tehditler. İran’ı geriletmeden Ortadoğu’da barışa ulaşmak mümkün değil” dedi.

ABD öncülüğünde ve Polonya’nın ev sahipliğinde yapılan konferansa aralarında Umman, Suudi Arabistan, Bahreyn, Yemen, Ürdün, Kuveyt, Fas, Birleşik Arap Emirlikleri, Mısır ve Tunus gibi Arap ülkelerinin bulunduğu 60 kadar ülke katıldı. Varşova’daki konferans başlangıçta yalnızca İran’a odaklanırken sonradan tüm Ortadoğu’yu kapsayacak şekilde genişletilmişti. Konferansta, terörizm, aşırıcılık, füze geliştirme ve yaygınlaştırma, deniz ticareti ve güvenliği, vekâlet güçlerinden kaynaklı tehditlerin dâhil olduğu bir dizi konunun ele alınacağı açıklandı.

HAMANEY: YABANCI İSTİHBARAT İŞİ

İran lideri Ali Hamaney, Sistan-Beluçistan eyaletinde Devrim Muhafızları’na yönelik önceki gün gerçekleştirilen 27 askerin öldüğü terör saldırısının ardında yabancı istihbarat birimlerinin olduğunu öne sürdü. Hamaney’e ait internet sitesi ‘leader.ir’de yayımlanan mesajda, “Bu cani saldırıyı düzenleyenlerin bazı bölge ve ötesi ülkelerin istihbarat birimleriyle irtibatlarının olduğu bellidir. Ülke yetkilileri buna dikkat ederek konuyu takip etmelidirler” ifadelerini kullandı. İran Dışişleri Bakanı Cevad Zarif, “İran’ın, ‘Varşova sirkinin’ gerçekleştiği gün terör saldırısına uğraması bir tesadüf mü? Özellikle aynı teröristlerin destekçilerinin Varşova sokaklarında kutlama yaptığı ve Twitter’da sahte hesaplarla kutlamaları desteklediği zamanda” açıklamasında bulunmuştu.

NETANYAHU: TARİHİ DÖNÜM NOKTASI

İsrail Başbakanı Netanyahu ise konferansı ‘tarihsel bir dönüm noktası’ diye niteledi. Netanyahu, “Burada 60 ülkeden dışişleri bakanı ve hükümet temsilcisi, İsrail başbakanı ve önde gelen Arap ülkelerinin dışişleri bakanları karşılıklı oturup bugüne kadar görülmemiş bir güç ve açıklıkla İran rejiminin yarattığı ortak tehditle nasıl baş edilmesi gerektiğini konuştu. İlk kez birlikte geleceğimizi tehdit eden şeyin ne olduğunu ve onu güvence altına almak için neler yapmamız gerektiğini tartışma fırsatı bulduk. Bu diyaloğu gelecekte yalnızca güvenlik konusunda değil, Ortadoğu halklarının yaşamını etkileyecek her alanda sürdürmeliyiz” değerlendirmesinde bulundu.

ABD’DEN İRAN’A SABOTAJ PROGRAMI

ABD merkezli New York Times (NYT) gazetesi, Beyaz Saray yönetiminin, İran füzelerine ve roketlerine sabotaj yapmak için gizli bir programı geliştirdiğini yazdı. İran ordusunu zayıflatmak ve İran ekonomisini izole etmek amacıyla başlatıldığı ifade edilen program, İran’ın füze denemelerinde çok sayıda başarısızlık elde etmesinin nedeni olarak gösteriliyor. ABD’li yetkililer, programın başarısı konusunda net bir ifade kullanmaktan kaçınırken, ‘İran’ın uzaya gönderdiği iki uydu fırlatma denemesinin başarısızlıkla sonuçlanması dikkat çekici’ dedi.