O tasarıda ne var
Güncelleme Tarihi:
Kasım CİNDEMİR / WASHINGTON
Oluşturulma Tarihi: Ekim 10, 2007 00:00
ABD Temsilciler Meclisi Dışilişkiler Komitesi’nde bugün ele alınacak 106 sayılı Ermeni karar tasarısında ABD Yönetimi, soykırımı tanımaya çağrılıyor. 1915-23 arasında 1.5 milyon Ermeni’nin yok edildiği öne sürülen tasarıda, bu katliamların Adolf Hitler’e de örnek teşkil ettiği iddia ediliyor.
Bağlayıcı bir niteliği bulunmayan karar tasarısının komite aşamasını kolayca geçerek Genel Kurul’a sevk edilmesi bekleniyor. Genel Kurul’a sevki önlemenin tek yolu ABD Temsilciler Meclisi Başkanı Nancy Pelosi’nin ikna edilmesi. Beyaz Saray ve Ankara bugüne kadar iknada başarılı olamadı.
Tasarıda ne isteniyor?
- ABD Başkanı, "ABD’nin dış politikasında, ABD’de Ermeni soykırımı ile ilgili olarak belgelenen insan hakları, etnik temizlik ve soykırım konularına ilişkin uygun bir anlayış ve duyarlılık yansıtmaya" çağrılıyor.
Tasarıda yer alan bazı maddeler şöyle:
- Ermeni soykırımı, 1915’ten 1923’e kadar Osmanlı İmparatorluğu tarafından tasarlanıp uygulanmış ve yaklaşık 2 milyon Ermeninin sınır dışı edilmesine, bunlardan 1,5 milyon erkek, kadın ve çocuğun ölümüne, sağ kalan 500 bin kişinin evlerinden kovulmalarına ve böylece tarihi vatanlarındaki 2,500 senelik Ermeni varlığının yok edilmesi ile sonuçlanmıştır.
- Adolf Hitler, 1939’da Polonya’ya saldırı emri verirken "Bugün kim Ermenilerin yok edilişi hakkında konuşuyor ki?" sözlerini söyleyerek itirazları geri çevirmiştir ve böylece Yahudi soykırımının zeminini hazırlamıştır.
Tasarı ne kadar bağlayıcı
Temsilciler Meclisi’ndeki bağlayıcı olmayan bir karar tasarısı olduğu için sadece Kongre’nin bu kanadının "hissiyatını" yansıtıyor. Herhangi bir yaptırım gücü yok. Bir yasa ve icra niteliği taşımadığı için Beyaz Saray’a yollanmıyor.
Kabulü halinde sonuçları ne olur
Ermeniler açısından "siyasi bir kazanım ve büyük zafer" olarak sunulabilir. Bu tasarının kabul edilmesinden sonra, yaptırım niteliği taşıyan tasarılar daha kolayca sunulabilir. Ayrıca soykırım iddialarını tanımayan birçok ülke ABD’yi referans olarak alabilir ve "Türkiye’nin en yakın müttefiki bile kabul etti" düşüncesine yol açabilir. ABD’deki ders kitaplarında soykırım iddiaları yayılabilir.
ABD Yönetimi’nin tutumu nedir
Bush Yönetimi de, geçmiştekiler gibi tasarının kabul edilmesine Türk-Amerikan ilişkilerini baltalayacağı gerekçesiyle karşı çıkıyor ve konunun tarihçilere bırakılmasını savunuyor. George W. Bush da, diğer ABD Başkanları gibi 24 Nisan açıklamalarında soykırım kelimesinin sözlük tanımına yer vermesine rağmen bu ifadeyi hiç kullanmadı.
Tasarıyı engellenme imkanı var mı
Ankara’nın tasarıya misilleme yapacağını açıklamasına karşın, Demokrat Parti ağırlıklı Temsilciler Meclisi’nde engelleme imkanı çok kısıtlı. Tasarıyı genel kurula getirecek kişi Temsilciler Meclisi Başkanı Nancy Pelosi. Beyaz Saray ve Ankara’nın bugüne dek sergilediği bütün girişimler Pelosi’yi ikna etmeye henüz yetmedi. Pelosi, Kasım 2006 seçimlerinden önce de Ermeni tasarısı konusundaki desteğinin süreceğine söz verdi.
Tasarı neden hızlandı
Kongre’deki Yahudi lobisi yıllardır Ankara’ya destek veriyordu. Ancak, 2002 sonunda AKP’nin iktidara gelmesiyle, Ankara’nın İsrail’e yönelik sert açıklamalar yapması ve Hamas lideri Halid Meşal’in Ankara’da ağırlanması Yahudi lobisini etkiledi. Bu durum, Ankara’nın sağlam destekçisi olan ve Kongre’de saygınlığı bulunan Dış İlişkiler Komitesi Başkanı Tom Lantos’un tutum değiştirmesine yol açtı.
Tasarının kilidi onda
Temsilciler Başkanı Pelosi, California Eyaleti’ni temsil ediyor. Bu eyalet Ermeni asıllı seçmenlerin en yoğun olduğu bölge. Bush ve Ankara’nın baskıları nedeniyle tutum değiştirmesi beklenmiyor.
Bilgi notu
435 sandalyeli Temsilciler Meclisi’nde tasarının geçmesi için 218 oy yetiyor. Tasarıyı destekleyenlerin sayısı 226.
Tasarıda ne isteniyor?
- ABD Başkanı, "ABD’nin dış politikasında, ABD’de Ermeni soykırımı ile ilgili olarak belgelenen insan hakları, etnik temizlik ve soykırım konularına ilişkin uygun bir anlayış ve duyarlılık yansıtmaya" çağrılıyor.
Tasarıda yer alan bazı maddeler şöyle:
- Ermeni soykırımı, 1915’ten 1923’e kadar Osmanlı İmparatorluğu tarafından tasarlanıp uygulanmış ve yaklaşık 2 milyon Ermeninin sınır dışı edilmesine, bunlardan 1,5 milyon erkek, kadın ve çocuğun ölümüne, sağ kalan 500 bin kişinin evlerinden kovulmalarına ve böylece tarihi vatanlarındaki 2,500 senelik Ermeni varlığının yok edilmesi ile sonuçlanmıştır.
- Adolf Hitler, 1939’da Polonya’ya saldırı emri verirken "Bugün kim Ermenilerin yok edilişi hakkında konuşuyor ki?" sözlerini söyleyerek itirazları geri çevirmiştir ve böylece Yahudi soykırımının zeminini hazırlamıştır.
Tasarı ne kadar bağlayıcı
Temsilciler Meclisi’ndeki bağlayıcı olmayan bir karar tasarısı olduğu için sadece Kongre’nin bu kanadının "hissiyatını" yansıtıyor. Herhangi bir yaptırım gücü yok. Bir yasa ve icra niteliği taşımadığı için Beyaz Saray’a yollanmıyor.
Kabulü halinde sonuçları ne olur
Ermeniler açısından "siyasi bir kazanım ve büyük zafer" olarak sunulabilir. Bu tasarının kabul edilmesinden sonra, yaptırım niteliği taşıyan tasarılar daha kolayca sunulabilir. Ayrıca soykırım iddialarını tanımayan birçok ülke ABD’yi referans olarak alabilir ve "Türkiye’nin en yakın müttefiki bile kabul etti" düşüncesine yol açabilir. ABD’deki ders kitaplarında soykırım iddiaları yayılabilir.
ABD Yönetimi’nin tutumu nedir
Bush Yönetimi de, geçmiştekiler gibi tasarının kabul edilmesine Türk-Amerikan ilişkilerini baltalayacağı gerekçesiyle karşı çıkıyor ve konunun tarihçilere bırakılmasını savunuyor. George W. Bush da, diğer ABD Başkanları gibi 24 Nisan açıklamalarında soykırım kelimesinin sözlük tanımına yer vermesine rağmen bu ifadeyi hiç kullanmadı.
Tasarıyı engellenme imkanı var mı
Ankara’nın tasarıya misilleme yapacağını açıklamasına karşın, Demokrat Parti ağırlıklı Temsilciler Meclisi’nde engelleme imkanı çok kısıtlı. Tasarıyı genel kurula getirecek kişi Temsilciler Meclisi Başkanı Nancy Pelosi. Beyaz Saray ve Ankara’nın bugüne dek sergilediği bütün girişimler Pelosi’yi ikna etmeye henüz yetmedi. Pelosi, Kasım 2006 seçimlerinden önce de Ermeni tasarısı konusundaki desteğinin süreceğine söz verdi.
Tasarı neden hızlandı
Kongre’deki Yahudi lobisi yıllardır Ankara’ya destek veriyordu. Ancak, 2002 sonunda AKP’nin iktidara gelmesiyle, Ankara’nın İsrail’e yönelik sert açıklamalar yapması ve Hamas lideri Halid Meşal’in Ankara’da ağırlanması Yahudi lobisini etkiledi. Bu durum, Ankara’nın sağlam destekçisi olan ve Kongre’de saygınlığı bulunan Dış İlişkiler Komitesi Başkanı Tom Lantos’un tutum değiştirmesine yol açtı.
Tasarının kilidi onda
Temsilciler Başkanı Pelosi, California Eyaleti’ni temsil ediyor. Bu eyalet Ermeni asıllı seçmenlerin en yoğun olduğu bölge. Bush ve Ankara’nın baskıları nedeniyle tutum değiştirmesi beklenmiyor.
Bilgi notu
435 sandalyeli Temsilciler Meclisi’nde tasarının geçmesi için 218 oy yetiyor. Tasarıyı destekleyenlerin sayısı 226.