Divan ve halk şiirinin üç büyükleri

Cevdet Kudret, divan şiirinin üç büyükleri için Fuzuli, Nedim, Baki'yi seçmiş.

Halk şiirinin üç büyükleri de Yunus Emre, Pir Sultan Abdal, Karacaoğlan.

Bazen bir kitabın niteliğini tanıtırken, hafif küçümser bir edayla, Hayatı, Sanatı, Eseri türünden bir kitap işte deriz.

Oysa birçok ön bilgiyi, ilk zevk unsurlarını ordan aldığımızı unuturuz. Hele birtakım zor konuları yalın bir dille yazan, bize ileten bu kitapların ilerki okumalarımızı nasıl yönlendirdiğini unuturuz.

Edebiyat tarihçisi, romancı, denemeci Cevdet Kudret'in 6 ciltlik Hayatı, Sanatı, Eseri kitapları, genç kuşağa unutulmuş ama anımsanması gereken ustaları öğretiyor.

Yalnız onlara mı?

Çoğumuz divan şiirinin ve halk şiirinin önemli adlarını okullarda okuduk diye geçiyoruz, çoğumuz bunlara bakmak istesek bir antolojiye başvuruyoruz.

Peki hayatları? Eserleri üzerine kısa ama doğru bilgiler? Eserlerinin orijinali ile bugüne çevrilmiş örnekleri?

Bir şiir akımını, yüzyıllardır devam eden bir şiir geleneğini toptan değerlendirmenin, toptan sevmenin, toptan yermenin edebiyat gerçeğine aykırı olduğunu bu küçük kitapları okuduğunuzda bile öğrenirsiniz.

Divan şiiri diye genel başlık yerine ayrı ayrı şairleri bilmek gerekiyor.

Aşk şiiri denince Fuzuli ve ardından da ünlü mesnevisi Leyla ile Mecnun.

Şair kendi kahramanıyla özdeşleşiyor:

Bende Mecnun'dan füzûn áşıklık isti'dadı var

Áşık-ı sádık menem Mecnûn'un ancak adı var

(Bende Mecnun'dan çok áşıklık yeteneği var,

Gerçek áşık benim, Mecnun'un ancak adı var)

Fuzuli'yi okumadan, Leyla ve Mecnun'u bilmeden, aşk şiirlerine meraklıyım, onları severim diyorsanız, beni inandıramazsınız. Edebiyatı bir bütün halinde algılayamayan birinin her zaman zevk eksikliğinden şüphelenirim.

SÖZ ÜLKESİNİN PADİŞAHI

BAKİ'nin şiirini bilmeden divan edebiyatını tanıyorum diyemezsiniz.

Bu devr içinde benim padişáh-ı

mülk-i sühan

Bana sunuldu kasîde bana verildi gazel

(Bu devirde söz ülkesinin padişahı benim

Kaside bana sunuldu, gazel bana verildi.)

Saraç çıraklığından 'gözde saray şairliği'ne yükselişin ardındaki şiir yeteneğini, onun şiirlerini okudukça kabul edeceksiniz.

Gerçekten de imparatorluğun gücünün şiirini onda hissedersiniz.

Şiirin ve şairin saltanatı ebedîdir, her şey yok olur ama şiir ve şair asla:

Minnet Hudáya devlet-i dünyá fená bulur

Bákî kalır sahife-i álemde adımız

(Tanrı'ya şükür, dünya devleti yok olur

Fakat dünya sayfasında adımız ebedi kalır

(ya da: Ey Baki! dünya sayfasında adımız kalır.)

İSTANBUL ŞİVESİ ŞİİRİNİ NEDİM'DE BULMUŞTUR

CEVDET KUDRET, Nedim'in başlıca özelliğini özetliyor:

‘‘Nedim'in başlıca özelliklerinden biri de, İstanbul şivesini kullanmış olmasıdır.

Nedim, divan edebiyatının hayattan uzak, soyut bir sanat anlayışı çevresinde birtakım kalıplaşmış mazmunlarla örülen dar çerçevesini aşarak, kimi şiirlerinde özellikle şarkılarında, gördüğü ve yaşadığı hayatı yansıtmaya çalışmıştır ki, bu davranış divan şiirinin yapısı içinde önemli bir yeniliktir.’’

Divan edebiyatını okulda okumuş birinin bile belleğinde mutlaka ondan birkaç mısra vardır.

Narsisizmin şiire bu kadar güzel getirilmesi enderdir:

Neden sık sık bakarsın böyle mir'át-ı mücelláya

Meğer sen dahi kendi hüsnüne hayran mısın káfir

(Parlak aynaya neden böyle sık sık bakıyorsun?

Meğer sen de kendi güzelliğine hayran mısın káfir )

DİN DIŞI HALK EDEBİYATININ EN BÜYÜK VE EN ÜNLÜ ŞAİRİ

KARACAOĞLAN bu cümleyle edebiyat tarihindeki yerini alıyor.

Halk şairinin ünü öylesine genişlemiş ki, birçok şair de Karacaoğlan adını almışlar, onların şiirleri de onun şiirine karışmış.

Karacaoğlan'ın şiirleri Türk müziği bestecileri tarafından da bestelenmiştir.

Karacaoğlan Menkıbeleri'ni okuduğumuzda, halk şairlerinin hayatının nasıl efsanelerle, söylentilerle içiçe olduğunu fark ederiz.

Doğa sevgisi ve aşk, onun şiirlerindeki en baskın iki temadır.

Bir aşk şiiri söyle deseniz, dilime ilk gelenlerden biri budur. Alçakgönüllü yakınmaların, aşk acısını dile getirenlerin en yalını ve etkileyicisi:

Mendilim yudum arıttım

Gülün dalında kuruttum

Adım ne idi unuttum

Sorulmayı sorulmayı.

Divan ve halk şairlerinin üç büyüğünü okuyun, kitaplığınıza gerekli altı kitap.

Zaman zaman açarsınız sayfalarını, Türk şiirinin en iyi dizelerini bulursunuz sayfalar arasında.


DOĞAN HIZLAN'IN SEÇTİKLERİ


Yukarı ÜlkeNelson DeMilleAltın Kitaplar

İmgelerin İziErendiz Atasü Can Yayınları

Küçük Bey Soseki NatsumeOğlak Yayınları

Getirin O Günleri Yakalım Bu ÖyküleriBaşar BaşarırDoğan Kitap

Babam, Oğlum, TorunumEmre KongarRemzi Kitabevi