Büyük krizin küçük kahramanı

Enis BERBEROĞLU

Rusya krizi, bugün dalga dalga mali piyasaları sarsıyor, çok yakın gelecekte reel ekonomiye yansıyacak...

İşin Türkçesi bugün ‘‘Borsa düşüyor, dolar yükseldi, Türk Lirası faizleri arttı’’ gibi halkın büyük bölümüne yabancı tanımlarla anlatılan kriz kısa sürede mutfaktaki tencereyi vuracak.

Küçük insanlar, büyük krizden nasıl etkilenecek...

Adım adım önceden tahmini mümkün.

* * *

Rusya krizi nedeniyle Türk borsasından önce yabancı yatırımcılar, ardından Türk sermayesi kaçtı.

Borsadan çekilen yabancı para yurtdışına -genellikle ABD- yollandı. Türk parası dolar ve TL hesapları arasında kararsız kaldı.

O yüzden dolar kuru yüklü alımlarla bazen hareketleniyor, piyasa ancak Merkez Bankası satışları ile duruluyor. Ayrıca yine dolar kurunu yavaşlatmak üzere TL faizleri yüksek tutuluyor.

Şimdi bir an kendinizi fabrika sahibi veya büyük şirket yöneticisi olarak düşünün. Önümüzdeki dönem üretim veya yatırım kararı almak için uygun ortam mı?

Kesinlikle değil.

Çünkü diyelim üç ay sonrası için ithalat yapacaksınız, dolar kurunu önceden tahmin imkânsız. Faiz maliyetinizi hesaplamak da öyle...

Demek ki önümüzdeki kısa dönemde yeni yatırımdan vazgeçilecek, üretimde kısıntı ihtimali çok yüksek...

Yatırım yok, üretim azalacak. Korkarız, patronlar işçi çıkaracak.

Rusya krizinin Türkiye'deki çalışanlara ilk hediyesi işsizlik olacak.

Yaşasın global ekonomi!

* * *

Reel ekonomide işler böyle yürürken, mali piyasalarda büyük vurgun imkânı doğacak. Tıpkı 1994 krizinde de yaşandığı gibi...

Hele ekonomi bürokrasisi yine 1994'teki hatasını tekrarlayıp piyasalarla inatlaşırsa, hükümete yakın spekülatörlere gün doğacak. Ekonomi politikasının günlük kararları hakkında önceden bilgi alanlar inanılmaz kâr rakamlarına ulaşacak.

Peki bu kârları kim ödeyecek?

Tabii ki büyük krizin küçük insanları...

Kur ve faiz makası fiyatlar yoluyla cebimize yansıyacak.

Önce kamu kesimi, ardından özel sektör zamları sıralayacak.

Hem durgunluk, hem de enflasyon birlikte saldıracak.

* * *

İşsizlik ve bozulan gelir dağılımı, büyük krizin küçük insanlarını daha da bunaltacak... Peki geçiminden umut kesen küçük insanlar yaklaşan seçimde ne yapacak? Merkez sağa mı oy verecek... Yoksa radikal partilere yönelip yine intikam mı alacak?

Hep birlikte göreceğiz.

---