Bir başlangıcın tarihi

Sanat için de geçerlidir bu kural. Hatta bu kuralın en çok işlediği alandır sanat ve sanat kurumları...
Berlin Filarmoni’nin Plak Kaydının 100. Yılı* için hazırlanan dosyayı okuduğumda, şöyle bir yorumla yazıya başlamaya karar verdim.
Teknoloji, kayıt tarihlerinin içinde sadece notalar, partisyonlar yoktur, insanlar da vardır.
Orkestranın ilk kaydı, 1913 yılında yapılmış.
Stüdyo şefi Fred Gaisberg, 1912 yılında Arthur Nikisch’in yönettiği Londra Senfoni Orkestrası’nın konserinde bulunmuş.
1913 Haziran’ında Nikisch, Beethoven’ın Egmont Uvertürü’nü doldurmuş.
Berlin Filarmoni’nin kuruluş
yılı 1882.
1956 yılının sonunda mimar Hans Scharoun’un çizdiği binanın yapımına başlanmış, 1963’te yeni salon açılmış, orada Beethoven’ın 9. Senfonisi’nin kaydı gerçekleştirilmiş, yayınlayan firma Deutsche Gramophone’muş.
O kayıtlar, bugünün müzikçileri için referans niteliği taşıyor.
Teknoloji ile kayıt kalitesi, çalınanların en iyi biçimde kulaklara iletilmesi ile şefler arasında da bağlantı vardır.
Herbert von Karajan’ın yükselişi ile uzunçalar’ın doğması arasında paralellik kuruyor eleştirmenler ve teknoloji tarihini yazanlar. CD’nin getirdiklerini saymıyorum bile...

***

ESKİ kayıtları dinlemenin ayrı bir zevki vardır benim için. Bakın Herbert von Karajan da seviyor: “Eski kayıtları dinlemek gizemli bir şeydir”.
Yıllar önce yapılmış kayıtlar, dönemin anılarını da seslendirir. Ben Alfred Corto-Jacques Thibaud-Pablo Casals’ın çaldıkları eski kayıt Schubert’in triosunu dinlerken, bütün bir plak ve müzik tarihini anımsıyorum.
Dinleyiciler karşılaştırma yapabilsinler diye, yüz yıllık zaman içinde Beethoven’ın 5. Senfoni’sini yönetenlerin tarihi sıralamasına yer vermişler.
1913 - Arthur Nikisch -
10 Kasım, Berlin
1937 - Wilhelm Furtwangler -
8 Ekim-3 Kasım, Berlin
1943 - Wilhelm Furtwangler -
27-30 Haziran, Berlin
1962 - Herbert von Karajan -
9-12 Mart, Berlin
1976 - Herbert von Karajan -
Ekim Berlin
2001 - Claudio Abbado - Roma
Gönül isterdi ki bizim de bir orkestramızın kayıt dosyası olsa, şeflerin farklı icraları konuşulsa, tartışılsa, böyle bir arşivimiz olsa.
Hiç kuşkusuz önce bunları çalacak bir konser salonumuz olsa.
Berlin Filarmoni’nin 100. yılı için oluşturulan 50 CD’lik bir kutuyu da edinebilirsiniz:
100 Years, 50 CDs. The Berlin Philarmonic Centenary Edition.

***

BİR kayıt tarihi ile bir orkestranın tarihi, şeflerin ve solistlerin tarihiyle sarmal bir tarih oluşturuyor.

(*) 100 Years of Recording The Berlin Philarmonic, s. 32, Gramophone, September 2013.