Başarılı yöneticiler ile suçlular arasında çok ince bir fark var!
Güncelleme Tarihi:
Oluşturulma Tarihi: Eylül 10, 2005 21:30
Psikiyatrlar için girişimci, hırslı ve yaratıcı yöneticiler ile yoldan çıkmış psikopatlar arasındaki fark, düşünüldüğü kadar büyük değil. Amerika’da ilginç cinayet vakalarından yola çıkan psikiyatrlar, benzer özelliklerden pekçoğunun çok başarılı ve kendini müthiş beğenmiş CEO’larda da bulunduğunu ileri sürdüler.
Newsweek’de yayımlanan ilginç bir araştırmada, psikiyatristler, pek çok başarılı yöneticide suçlularla ortak yönler bulduklarını açıkladılar! İlginç yazıda önce okulda müthiş başarılı olan ama çevresini kendisinin müthiş birisi olduğuna inandırdıktan sonra cinayet işleyen Brian Blackwell isimli bir katilin öyküsü aınlatılıyor ve ondan görülen özelliklerle başarılı yöneticilerdeki özellikler arasında bağlantılar kuruluyor.
Öykü şöyle: Brian Blackwell kısa bir süre için bile olsa kız arkadaşını kandırmayı başarmıştı. Kız, Blackwell’in zengin bir ailenin tek çocuğu olduğuna, profesyonel bir tenis oyuncusu olarak Nike ile 125.000 dolarlık bir antlaşmaya imza attığına ve jet sosyetede sağlam bir yeri olduğuna inanmıştı.
Ta ki bir sabah kaldıkları evin kapısına polisler dayanıncaya kadar. O gün Blackwell’in tüm yaşamının yalanlar üzerine kurgulu olduğu anlaşıldı. Ailesinin eğitimi için bir sigorta şirketine yatırdığı paranın tümünü çekerek ve babasının kredi kartını gizlice kullanarak bir süreliğine son derece zengin bir yaşam sürmüştü. Nike ile antlaşma yapmadığı ortaya çıktı. Blackwell, anne ve babasını mutfak bıçağı ile öldürdüğü gerekçesiyle tutuklandı; hızla yargılanarak ömür boyu hapis cezasına çarptırıldı.
Hem savunma hem de iddia makamındaki görevli psikiyatristler, Blackwell’in şiddetli narsistik kişilik bozukluğu veya NDP (narcissistic personality disorder) denilen hastalığa bağlı olarak cinayeti işlediğine karar verdiler.
Katil, "bu derde düşmeden önce" derslerinden hep en yüksek notları alan, öğretmenlerinin saygı duyduğu bir öğrenciydi. Ailesi çocuklarının bir gün başarılı bir cerrah olacağına inanıyordu.
Yöneticilerdeki eksiklikler
Aslında o uç bir vaka olmakla birlikte, son yapılan araştırmalar, ılımlı seyreden NDP’nin toplumdaki başarılı insanların pek çoğunda bulunan yaygın bir özellik olduğunu gösteriyor.
İngiltere’de Surrey Üniversitesi’nden Belinda Board ve Katarina Fritzon, iş hayatındaki başarılı yöneticilerin NDP’ye bağlı olarak ortaya çıkan özellikleri sergilediklerini keşfetti. Bu özellikler kısaca şöyle:
empati eksikliği
kendini beğenme ve
başkalarını sömürme eğilimi
"Üretken Narsist" isimli kitabın yazarı Michael Maccoby, "Yeni bir başlangıç yapan bir narsist başarılı, yaratıcı bir iş adamı haline dönüşebilir" diyor.
Başarılı yöneticiler
Narsistler, çoğunlukla olağanüstü başarılı yöneticiler olarak, iş hayatında köklü değişikliklere imza atabiliyor. Narsist bir CEO (Chief Executive Officier-tepe yöneticisi), yaratıcı, etkileyici bir iş arkadaşıdır.
Bu kişiler kibirli ve kendini beğenmiş olabilir, ancak karizmatik ve otoriter yapıları sayesinde bu olumsuzlukları hoşgörüyle karşılanabiliyor.
Bunlar tutucu yöneticilerden farklıdırlar. Wal-Mart isimli perakende mağaza zincirinin kurucusu Sam Walton veya Gilette şirketinin CEO’su Colman Mockler, bu tutucu yöneticilere iyi bir örnektir. Alçak gönüllü bir yaşam süren bu kişiler, sakin, saygılı ve gerçekçidirler.
Yöneticilik konusunda uzman Bill Fischer ve Andy Boyton, 6 yıl boyunca 20 şirketteki başarılı yöneticileri inceleyerek bunların psikolojik profillerini ortaya çıkarttı.
Şirketlerin parlak fikirli, atılgan kişileri üst düzeyde görevlendirmeye eğilimli olduklarını, ancak bu kişilerin yeteneklerini kullanmaları için uygun ortamı yaratmakta başarısız kaldıklarını göndüler.
En iyi örnek Southwest Havayolları’nda yaşanan son gelişmelerdir. Herb Kelleher adındaki yönetici, eski ekonomik kuralları yıkarak, tamamen kendi kurallarının geçerli olduğu yeni bir düzen getirdi. Maccoby bu kişilerle ilgili şu yorumu yapıyor: "Bunlar kendi hırslarını tatmin etmek için şirketleri araç olarak görürler."
Narsisizmleri hoş görülen liderler
Bill Gates, Oprah Winfrey ve Steve Jobs gibi narsistler o kadar karizmatik ve parlak bir kişiliğe sahiptirlerdir ki, yanlarında çalışanlar bunların narsist özelliklerinin yol açtığı zorlayıcı etkileri göz ardı edebilirler. Çok sayıda başarılı çalışan, bu insanlarla çalışmanın çok anlamlı ve yararlı olduğunu düşünüp bunların yönetimindeki iş yerlerini tercih eder.
Jack Welch’in otobiyografisinde yazdığı gibi, "Ben General Electric şirketini dünyanın en büyük şirketlerinden biri olmaktan kurtarıp, iş dünyasının en büyük şirketi yapmaya çalıştım." Diyor.
Bu etkili CEO’ların pek çoğu, kendi eksikliklerini ve yetersizliklerini tamamlayacak kişilerle çalışmayı tercih ederler. Sözgelimi Kelleher Southwest şirketinden Colleen Barrett’i yanına alarak, kendisi ileriye yönelik projeler üzerinde odaklanırken, Barrett’in ayrıntılı ve sistematik çalışmasından yararlanmıştır.
Bu kişiler nasıl yönetilir?
Süper egolarının güdümündeki bu kişilerin nasıl yönetilmesi gerektiği sorusu son yıllarda şirketlerin yönetim kurullarında tartışılan en sıcak konulardan biri.
Narsistik yöneticilerden cesur liderler çıkar. Ancak bu kişiler iş yerinde bencilliği ve saldırganlığı beslerler. Kaldı ki bencillik ve saldırganlık bir noktadan sonra aldatmaca ve acımasızlığa varabilir. Her narsist lidere karşılık bir de narsist suçlunun bulunduğu dünyamızda bu ikisinin arasındaki çizgi giderek bulanıklaşıyor.
İş dünyasındaki başarılı liderlerin pek çoğunun zenginlik ve statü peşinde koşmalarının nedeni, aslında daha derinlerdeki mutsuzluk ve değersizlik duygularını telafi etmek istemeleridir. İfade bulamamış bu olumsuz duygular ne yazık ki çalışanlara empati eksikliği ve acımasızlık şeklinde yansıyabilir.
Ayrıca pek çok narsist yönetici, eleştiriye sıcak bakmaz. Hatta öneri ve fikir alışverişleri bile kendisine zayıflık gibi görünebilir.
Tedavisi var
Blackwell vakasında görüldüğü gibi, bir narsist çevresi fark etmeden kriminal eylemlere kayabilir. Bu özellikle kişisel başarının önem kazandığı kültürlerde daha büyük bir olasılıktır. Bu eğilim, zamanında müdahale ile bilişsel davranış terapisi ile tedavi edilebilir. Böylece narsist kişi empati geliştirmeyi öğrenerek, olumsuzluklarını zararlı eylemler olarak ortaya dökmeden önleyebilir.
Şirketler narsist yöneticilerin yaratıcılık ve ileriyi görme özelliklerini daha iyi tanıdıkça, bu kişilerin olumlu özelliklerinin olumsuzluğa yönelme belirtilerini erken bir evrede görebilir. Narsist yöneticiler bir işletmeyi tamamen değiştirebilirler. Fakat Brian Blackwell örneği, gerçekçi kişilerin yaklaşan tehlikeyi önceden sezmesinin önemini gözler önüne seriyor.
Çifte hayat:
Brian Blackwell:
Kız arkadaşı onun Nike ile antlaşması olan profesyonel bir tenis oyuncusu olduğunu sanıyordu. Ancak anne ve babasını öldürmekten mahkum oldu.
Karanlık bir Dünya
Bernard Ebbers:
WorldCom’un eski yönetim kurulu başkanı 11 milyar dolarlık dolandırıcılıktan mahkum oldu.
Usta işi
Jack Welch:
General Electic’in emekli başkanı başarılı bir yöneticinin en tipik örneği
Divalar da üzülür
Martha Steward:
Bu başarılı televizyon programcısı yasalarla başı derde girince hapis cezasına çarptırıldı. Cezasının bir kısmını ev hapsi şeklinde çekecek.
Eğlenceli&Sahte
Ricky Dervais:
İngiliz TV’sindeki "The Office" isimli dizide narsistik bir yöneticiyi canlandırıyor.
Büyük ülküler
Mao Zedung:
Çinli komünist lider, dünyanın takipçisi en fazla olan yöneticisi.
Herkes adına karar vermek
Oprah Winfrey:
İnsanların ne okuyacağına, ne yiyeceğine, ne hakkında konuşacağına Oprah karar veriyor.
Bilgisayar devi
Bill Gates:
Microsoft’un kurucusu ve yönetim kurulu başkanı yeni fikirleriyle yüzyıla damgasını vurdu.
Mutlu edilmesi zor lider
Steve Jobs:
Apple’ın yönetim kurulu başkanı iPod ve Macintosh’un fikir babası. Bazı insanlar kendisiyle çalışmanın çok zor olduğunu söylüyor.
Korkusuz
Winston Churchill:
İngiliz lider 2.Dünya Savaşı’nın en önemli liderlerinden biri. Savaştan sonra anılarıyla ün kazandı.
Öykü şöyle: Brian Blackwell kısa bir süre için bile olsa kız arkadaşını kandırmayı başarmıştı. Kız, Blackwell’in zengin bir ailenin tek çocuğu olduğuna, profesyonel bir tenis oyuncusu olarak Nike ile 125.000 dolarlık bir antlaşmaya imza attığına ve jet sosyetede sağlam bir yeri olduğuna inanmıştı.
Ta ki bir sabah kaldıkları evin kapısına polisler dayanıncaya kadar. O gün Blackwell’in tüm yaşamının yalanlar üzerine kurgulu olduğu anlaşıldı. Ailesinin eğitimi için bir sigorta şirketine yatırdığı paranın tümünü çekerek ve babasının kredi kartını gizlice kullanarak bir süreliğine son derece zengin bir yaşam sürmüştü. Nike ile antlaşma yapmadığı ortaya çıktı. Blackwell, anne ve babasını mutfak bıçağı ile öldürdüğü gerekçesiyle tutuklandı; hızla yargılanarak ömür boyu hapis cezasına çarptırıldı.
Hem savunma hem de iddia makamındaki görevli psikiyatristler, Blackwell’in şiddetli narsistik kişilik bozukluğu veya NDP (narcissistic personality disorder) denilen hastalığa bağlı olarak cinayeti işlediğine karar verdiler.
Katil, "bu derde düşmeden önce" derslerinden hep en yüksek notları alan, öğretmenlerinin saygı duyduğu bir öğrenciydi. Ailesi çocuklarının bir gün başarılı bir cerrah olacağına inanıyordu.
Yöneticilerdeki eksiklikler
Aslında o uç bir vaka olmakla birlikte, son yapılan araştırmalar, ılımlı seyreden NDP’nin toplumdaki başarılı insanların pek çoğunda bulunan yaygın bir özellik olduğunu gösteriyor.
İngiltere’de Surrey Üniversitesi’nden Belinda Board ve Katarina Fritzon, iş hayatındaki başarılı yöneticilerin NDP’ye bağlı olarak ortaya çıkan özellikleri sergilediklerini keşfetti. Bu özellikler kısaca şöyle:
empati eksikliği
kendini beğenme ve
başkalarını sömürme eğilimi
"Üretken Narsist" isimli kitabın yazarı Michael Maccoby, "Yeni bir başlangıç yapan bir narsist başarılı, yaratıcı bir iş adamı haline dönüşebilir" diyor.
Başarılı yöneticiler
Narsistler, çoğunlukla olağanüstü başarılı yöneticiler olarak, iş hayatında köklü değişikliklere imza atabiliyor. Narsist bir CEO (Chief Executive Officier-tepe yöneticisi), yaratıcı, etkileyici bir iş arkadaşıdır.
Bu kişiler kibirli ve kendini beğenmiş olabilir, ancak karizmatik ve otoriter yapıları sayesinde bu olumsuzlukları hoşgörüyle karşılanabiliyor.
Bunlar tutucu yöneticilerden farklıdırlar. Wal-Mart isimli perakende mağaza zincirinin kurucusu Sam Walton veya Gilette şirketinin CEO’su Colman Mockler, bu tutucu yöneticilere iyi bir örnektir. Alçak gönüllü bir yaşam süren bu kişiler, sakin, saygılı ve gerçekçidirler.
Yöneticilik konusunda uzman Bill Fischer ve Andy Boyton, 6 yıl boyunca 20 şirketteki başarılı yöneticileri inceleyerek bunların psikolojik profillerini ortaya çıkarttı.
Şirketlerin parlak fikirli, atılgan kişileri üst düzeyde görevlendirmeye eğilimli olduklarını, ancak bu kişilerin yeteneklerini kullanmaları için uygun ortamı yaratmakta başarısız kaldıklarını göndüler.
En iyi örnek Southwest Havayolları’nda yaşanan son gelişmelerdir. Herb Kelleher adındaki yönetici, eski ekonomik kuralları yıkarak, tamamen kendi kurallarının geçerli olduğu yeni bir düzen getirdi. Maccoby bu kişilerle ilgili şu yorumu yapıyor: "Bunlar kendi hırslarını tatmin etmek için şirketleri araç olarak görürler."
Narsisizmleri hoş görülen liderler
Bill Gates, Oprah Winfrey ve Steve Jobs gibi narsistler o kadar karizmatik ve parlak bir kişiliğe sahiptirlerdir ki, yanlarında çalışanlar bunların narsist özelliklerinin yol açtığı zorlayıcı etkileri göz ardı edebilirler. Çok sayıda başarılı çalışan, bu insanlarla çalışmanın çok anlamlı ve yararlı olduğunu düşünüp bunların yönetimindeki iş yerlerini tercih eder.
Jack Welch’in otobiyografisinde yazdığı gibi, "Ben General Electric şirketini dünyanın en büyük şirketlerinden biri olmaktan kurtarıp, iş dünyasının en büyük şirketi yapmaya çalıştım." Diyor.
Bu etkili CEO’ların pek çoğu, kendi eksikliklerini ve yetersizliklerini tamamlayacak kişilerle çalışmayı tercih ederler. Sözgelimi Kelleher Southwest şirketinden Colleen Barrett’i yanına alarak, kendisi ileriye yönelik projeler üzerinde odaklanırken, Barrett’in ayrıntılı ve sistematik çalışmasından yararlanmıştır.
Bu kişiler nasıl yönetilir?
Süper egolarının güdümündeki bu kişilerin nasıl yönetilmesi gerektiği sorusu son yıllarda şirketlerin yönetim kurullarında tartışılan en sıcak konulardan biri.
Narsistik yöneticilerden cesur liderler çıkar. Ancak bu kişiler iş yerinde bencilliği ve saldırganlığı beslerler. Kaldı ki bencillik ve saldırganlık bir noktadan sonra aldatmaca ve acımasızlığa varabilir. Her narsist lidere karşılık bir de narsist suçlunun bulunduğu dünyamızda bu ikisinin arasındaki çizgi giderek bulanıklaşıyor.
İş dünyasındaki başarılı liderlerin pek çoğunun zenginlik ve statü peşinde koşmalarının nedeni, aslında daha derinlerdeki mutsuzluk ve değersizlik duygularını telafi etmek istemeleridir. İfade bulamamış bu olumsuz duygular ne yazık ki çalışanlara empati eksikliği ve acımasızlık şeklinde yansıyabilir.
Ayrıca pek çok narsist yönetici, eleştiriye sıcak bakmaz. Hatta öneri ve fikir alışverişleri bile kendisine zayıflık gibi görünebilir.
Tedavisi var
Blackwell vakasında görüldüğü gibi, bir narsist çevresi fark etmeden kriminal eylemlere kayabilir. Bu özellikle kişisel başarının önem kazandığı kültürlerde daha büyük bir olasılıktır. Bu eğilim, zamanında müdahale ile bilişsel davranış terapisi ile tedavi edilebilir. Böylece narsist kişi empati geliştirmeyi öğrenerek, olumsuzluklarını zararlı eylemler olarak ortaya dökmeden önleyebilir.
Şirketler narsist yöneticilerin yaratıcılık ve ileriyi görme özelliklerini daha iyi tanıdıkça, bu kişilerin olumlu özelliklerinin olumsuzluğa yönelme belirtilerini erken bir evrede görebilir. Narsist yöneticiler bir işletmeyi tamamen değiştirebilirler. Fakat Brian Blackwell örneği, gerçekçi kişilerin yaklaşan tehlikeyi önceden sezmesinin önemini gözler önüne seriyor.
Çifte hayat:
Brian Blackwell:
Kız arkadaşı onun Nike ile antlaşması olan profesyonel bir tenis oyuncusu olduğunu sanıyordu. Ancak anne ve babasını öldürmekten mahkum oldu.
Karanlık bir Dünya
Bernard Ebbers:
WorldCom’un eski yönetim kurulu başkanı 11 milyar dolarlık dolandırıcılıktan mahkum oldu.
Usta işi
Jack Welch:
General Electic’in emekli başkanı başarılı bir yöneticinin en tipik örneği
Divalar da üzülür
Martha Steward:
Bu başarılı televizyon programcısı yasalarla başı derde girince hapis cezasına çarptırıldı. Cezasının bir kısmını ev hapsi şeklinde çekecek.
Eğlenceli&Sahte
Ricky Dervais:
İngiliz TV’sindeki "The Office" isimli dizide narsistik bir yöneticiyi canlandırıyor.
Büyük ülküler
Mao Zedung:
Çinli komünist lider, dünyanın takipçisi en fazla olan yöneticisi.
Herkes adına karar vermek
Oprah Winfrey:
İnsanların ne okuyacağına, ne yiyeceğine, ne hakkında konuşacağına Oprah karar veriyor.
Bilgisayar devi
Bill Gates:
Microsoft’un kurucusu ve yönetim kurulu başkanı yeni fikirleriyle yüzyıla damgasını vurdu.
Mutlu edilmesi zor lider
Steve Jobs:
Apple’ın yönetim kurulu başkanı iPod ve Macintosh’un fikir babası. Bazı insanlar kendisiyle çalışmanın çok zor olduğunu söylüyor.
Korkusuz
Winston Churchill:
İngiliz lider 2.Dünya Savaşı’nın en önemli liderlerinden biri. Savaştan sonra anılarıyla ün kazandı.