Bakü-Ceyhan startı

Ferai TINÇ

İstanbul bugün, tarihi bir petrol toplantısına ev sahipliği yapıyor. Kazakistan, Türkmenistan, Gürcistan ve Türkiye Dışişleri Bakanları Bakü-Ceyhan ana petrol boru hattı ve Türkmenistan doğal gazını Hazar'ın altından Türkiye'ye bağlayacak Avrasya hattı konusunda ilk ortak çalışmalarını başlatıyorlar.

Toplantıda tabii ki Azerbaycan da var ama Bakü, Susurluk raporu yüzünden görevinden alınan Dışişleri Bakanı Hasanov yerine Bakan Vekili Azimov tarafından temsil ediliyor.

Toplantının en önemli tarafı Türkmenistan'ın da toplantıya katılması.

Çünkü Türkmenistan, geçen yıl sonunda erken petrolün çıkışı nedeniyle Bakü'de düzenlenen büyük törene, Hazar'ın statüsü konusunda Azerbaycan ile arasındaki pürüzlerin çözülmediğini ileri sürüp temsilci göndermemişti.

Ancak bu ay iki ülke dışışleri bakanları aralarındaki sorunları çözmeyi kararlaştırdılar. Yakınlaşmanın bu toplantıda daha ileri götürülmesi bekleniyor.

İki ülke arasındaki pürüzün Türkiye'de çözülmesi için Ankara gayret sarfediyor.

İktidardaki ilk dönemlerinde Bakü-Ceyhan hattına, ‘‘çok istekli görünmenin pazarlık gücünü zayıflatacağı’’ gerekçesiyle mesafeli duran hükümetin, bu toplantıya verdiği önem, kompleksleri bir kenara bıraktığını gösteriyor.

* * *

DIŞİŞLERİ Bakanlığı'nın damgasını taşıyan bu toplantının gerçekleşmesinde Washington'un Baku-Ceyhan'a verdiği destek ve bunu bölge ülkelerinin liderlerine açıkça bildirmesinin de payı var.

‘‘Petrol boru hatları güzergahının seçimi, onları kontrol eden ülkelerin gücünü artıracak ve istikrarsızlık içinde olan bölgede siyasi dengeleri yeniden biçimlendirecektir. Yönetim, bölgede istikrara Türkiye ile demir atmak istiyor; NATO müttefikimiz Türkiye ile bu hattın gerçekleşmesi için yakın işbirliğini destekliyor.’’

Geçen hafta, ABD Senatosu Dışilişkiler Komitesi'nde, Hazar petrolleriyle ilgili oturumda üst düzey bir Amerikalı yetkili tarafından söylenen sözler Washington'ın siyasi kararını yansıtıyor.

Tabii bu kararda Türkiye'nin NATO üyesi olmasının da rolü büyük.

Washington, petrolün bekçiliğini Türkiye'nin yapması halinde Körfez'de karşılaştığı sürprizlerle karşılaşmayacağını da hesap ediyor. Türkiye askeri bir güvence teşkil ediyor.

* * *

HAZAR Denizi'ndeki üç petrol yatağını işletmeye başlayan, aralarında TPAO'nun da bulunduğu uluslararası konsorsiyum ana boru hattı kararını bu yıl ekim ayı içinde verecek.

Azerbaycan Cumhurbaşkanı Haydar Aliyev, önceki gün Tokyo'da Hazar'ın petrol ve gaz rezervlerinin dünya pazarlarına Bakü-Ceyhan hattıyla ulaşacağını bildirdi, ama ‘‘Son karar petrol şirketlerinin’’ mazereti her zaman baş vurabileceği bir kart.

Aliyev'in bu kartı kullanıp kullanmayacağını, bu yıl yapılacak başkanlık seçimlerinde Türkiye'den alacağı destek belirleyecek.

Aliyev'in , gerek darbe girişimiyle ilgili Türkiye'yi suçlarken, gerek Susurluk raporundaki iddialara tepkisini koyarken sertleşmekten çekinmemesi işte elindeki bu kartın gücünden kaynaklanıyor.

* * *

BUGÜN İstanbul'da başlayan toplantı ile Türkiye Bakü-Ceyhan konusunda artık harekete geçiyor. Dilerim devam eder.

Bölge ülkeleri arasında siyasi ittifaklar ve ekonomik bağların yeniden yapılanması anlamını taşıyan bu süreçte bir şeye dikkat çekmek istiyorum. Rusya. Bugünkü toplantıyla başlayan çalışmaların sürmesi için Rusya'yı da sürece dahil edecek bir formül bulunmalı.

İstanbul toplantısının başarısı için, geçen yüzyılın acılarla dolu Büyük Oyun'unun aksine, petrol tarihinde herkese refah vaadeden ve herkesin kazandığı bir proje olmalı Bakü-Ceyhan.

---