Bakı kulu ile leydinin kulu

Enis BERBEROĞLU

Tansu Çiller aşkına Mal Varlığı Komisyonu'na hakaret yağdıran Ömer Barutçu anlaşılan asıl Maliye Müfettişi Süreyya Turgut'a kızmış...

Hürriyet'in haberine göre Komisyon'a bilgi veren eski Bakan Süreyya Turgut'un sözünü sık sık kesmiş, ‘‘İlerde bunun hesabını göreceğiz’’ diye esip üfürmüş.

Peki kimdir bu Süreyya Turgut?

Maliye örgütünden yetişen Bakan Zekeriya Temizel'in ‘‘Elimizde 100 Süreyya Turgut olsa sorun kalmaz’’ dediği müfettiş. Türkiye'de her yüz liralık petrol ürününde 11 lira kaçak olduğunu ortaya çıkaran maliyeci.

Ömer Barutçu'dan mı korkacak...

Korkmaz. Geleneğinde yok.

* * *

Maliye müfettişlerinin atalarına ‘‘Bakı kulu’’ denilirdi.

Bu memurlar her türlü teftişe yetkiliydi. Örneğin Suriye Eyaleti'nde 1715 yılında son derece ustaca tezgâhlanan bir mali yolsuzluk üç bakı kulu tarafından altı aylık mesai sonucunda ortaya çıkarıldı.

Tanzimat'la birlikte ismi Maliye Teftiş Heyeti olarak değiştirilen bu teşkilat, Osmanoğulları ailesinin bile hesaplarına karışırdı.

Şehzadelerin harcamaları Bakı Kulu denetiminden geçerdi.

* * *

Tarih kitapları yazar... Fatih Sultan Mehmet'in ölümünden sonra tahta büyük oğlu İkinci Beyazıt geçince, küçük kardeş Cem Sultan başkaldırdı. 1481 yılında Kütahya'yı ele geçirmek üzere bu kente yürüdü.

Anadolu Beylerbeyi Damad Sinan Paşa korkusundan İstanbul'a kaçtı. Ancak eşi ve padişah İkinci Beyazıt'ın büyük kızı Ayşe Sultan savaşmaya karar verdi. Hemen Kütahya kale komutanını çağırdı, kaledeki devlet hazinesinde bulunan 25 bin akçayı askere dağıttı.

Kütahya'daki Ayşe Sultan'ın inadı amcası Cem Sultan'ın gözünü korkuttu, Bursa'ya yöneltti. Böylece Kütahya kurtuldu. Tarihçi Dr. Yılmaz Öztuna'nın Büyük Tarih Ansiklopedisi'nde olayın devamı anlatılır:

‘‘...İşler yatışınca Maliye Ayşe Sultan'ın yakasına yapıştı. Devlete ait 25 bin akçayı kanunsuz harcadığını, ödemesini bildirdi. Ayşe Sultan Gelibolu'da kaptân-ı deryalığa getirilen eşi Sinan Paşa ile oturuyordu. Nakit parası yoktu. Dedesi Fatih Sultan Mehmet Han'ın evlenirken kendisine hediye ettiği değerine paha biçilmez mücevherli üsküfü (başlık) satışa çıkardı. Fakat Gelibolu'da bu kadar değerli bir nesneyi satın alacak kimse çıkmadı.’’

Ayşe Sultan padişah babasına mektup yazarak, üsküfün satışına aracılık etmesini istedi. Topkapı Sarayı arşivinde bulunan bu mektubun yanıtı bilinmiyor.

Ama kesin olan Maliye'nin Ayşe Sultan'ın alacağını tahsil ettiği.

* * *

O günden bugüne köprülerin altından çok su aktı.

90 yıl önce bugün İkinci Meşrutiyet ilan edildi, 75 yıl önce Cumhuriyet idaresine geçildi. Bakı Kulu teşkilatının mutlak otoritesinden çekinmediği padişahların yerini milli egemenliğin temsil edildiği Meclis kuruldu...

Ve geldik ‘‘seçilmiş’’ Ömer Barutçu ile Bakı Kulu geleneğinin eseri müfettiş Süreyya Turgut'un çelişkisine...

Biri seçilmiş, diğeri atanmış öyle mi? Bizce hiç değil...

Ömer Barutçu ledyinin kulu, Turgut Bakı Kulu.

Zaten sadece Barutçu değil her partinin milletvekili, padişahtan beter liderler tarafından atanmıyor mu?

Belki de o yüzden atanmışlar sözde seçilmişleri sık sık ve bazen hadlerini aşarak uyardıklarında toplum fazla tepki göstermiyor.

---