Ayşe Sultan’ın sandığı açıldı
Güncelleme Tarihi:
Cahit AKYOL
Oluşturulma Tarihi: Aralık 26, 2010 00:00
Geçtiğimiz aylarda saray saatlerini depolardan çıkartıp Dolmabahçe Sarayı içinde sergileyen Milli Saraylar Daire Başkanlığı araştırmacıları, şimdi de yeniden yoğun bir hazırlık içinde. Bu hazırlıkların nedeni ise son Halife Abdülmecid’in kızı Dürrüşehvâr Sultan. Sultanın 10 yaşına kadar kullandığı oyuncaklar ve eğitim gereçleri sandıklardan çıkartıldı onarıldı ve sergilenmeye hazır hale getirildi. Bu sergi bir hanedan üyesinin yetiştirilmesinde gösterilen özeni ortaya koyması bakımından çok ilginç.
Oyuncak, her çocuğun düşü, her çocuklu evin vazgeçilmezi. Bazen balon, bazen ev, bazen de bebek veya araba olarak şekillenir çocukların ruh dünyalarında. Günümüze kadar belli evrimler geçirseler de ister tahtadan, ister plastikten veya elektronik olsun oyuncağın çocuğun yaşamındaki yeri dünya kurulduğundan beri hep var ve olacak da.
Çocuğu olan ailelerin evlerindeki oyuncaklar aşağı yukarı hep aynı. Peki, saraylarda yaşayan çocukların oyuncakları nasıldı? Genel olarak müzelerimizde sergilenenlerin sayısı yok denecek kadar az. Milli Saraylar Dairesi’nin saray, köşk ve kasırların depolarında bulunan ancak mekan yokluğundan sergilenemeyen eserlerin sergilenmesi için yaptığı son çalışma oyuncak konusuna yeni bir bakış açısı getirdi.
Çünkü aylar süren bakım çalışmaları sonucunda son Halife Abdülmecid’in kızı Dürrüşehvar Sultan’ın 10 yaşına kadar kullandığı oyuncak ve eğitim araç ve gereçleri sandıklarından çıktı. O günün eğitimi için bir fikir vermesi amacıyla da sergilenme kararı alındı. Oyuncaklar yeni yılın ilk ayında meraklıların karşısına çıkıyor.
ŞAHLARA MAHSUS İNCİ
Osmanlı Hanedanı’nın son halifesi Abdülmecid’in, oğlu Ömer Faruk Efendi’den sonra doğan kızının adı Dürrüşehvar. 26 Ocak 1914 tarihinde Üsküdar İcadiye’de dünyaya geldi. Abdülmecit kızına ‘Şahlara Mahsus İnci’ anlamına gelen “Dürrüşehvâr” adını verdi. Resmi ünvanı ‘Devletlu İsmetlu Hatice Hayriye Ayşe Dürrüşehvâr Sultan Aliyyetüş-şan Hazretleri’ olan Dürrüşehvâr Sultan aynı zamanda Sultan Abdülaziz’in de torunuydu. Güzelliğiyle ünlü olan Sultan, sanatçı kişiliğiyle tanınan babası son Halife Abdülmecid Efendi’nin fırçasından çıkmış çok sayıdaki tabloya konu oldu. Bu tabloların bir kısmı günümüzde Dolmabahçe Sarayı’nda bulunuyor.![/images/100/0x0/55eb2290f018fbb8f8ad7aa6]()
Bu önemli bebek dört yaşına kadar doğduğu Mecid Efendi Köşkü’nde, sekiz yaşına kadar Dolmabahçe Sarayı Veliahd Dairesi’nde kaldı. Babasının 1922 yılında Halife olmasıyla birlikte 1924 yılına kadar Dolmabahçe’nin Saray bölümünde geçti. Hatice Hayriye Ayşe Dürrüşehvar Sultan, hilafetin kaldırılıp hanedan üyelerinin sınır dışı edilmesine kadar bu sarayda kaldı.
Sınır dışı edilen aile İsviçre’ye gitti. Kısa bir süre orada yaşadı. Halife ve ailesi, daha sonra Fransa’nın Nice kentinde geçti. Yaşamını 1939 yılına kadar burada sürdürdü. Halife 1939’da Paris’e taşındı. Dürrüşehvâr Sultan ise Nice’de kaldı. Burada dünyanın en zengin hükümdarlarından biri olan Haydarabad Nizamı’nın oğlu Âzam Cah ile tanıştı. Gençler Kasım 1931 tarihinde evlendi. Dürrüşehvar Sultan da evlendikten sonra Berar Prensesi ünvanını aldı. Hindistan’ın Haydarabad kentinde yaşamaya başlayan Sultanın bu evlilikten Bereket Cah ile Kerâmet Cah adında iki oğlu dünyaya geldi. 7 Şubat 2007 tarihinde Londra’da vefat eden Dürrüşehvar Sultan Brookwood Mezarlığı’nda yatmakta olan annesi Mehisti Kadın Efendi’nin yanına defnedildi.
KENDİSİ GİTTİ OYUNCAKLARI KALDI
10 yaşına kadar Dolmabahçe Sarayı’nda yaşamış olan Dürrüşehvâr Sultan’a ait oyun ve eğitim araç ve gereçleri de onlar gittikten sonra sarayın depolarına kaldırıldı. O döneme dönemine ait olan diğer eşyalarla birlikte Dolmabahçe Sarayı’nda muhafaza edildi. Bu oyuncak ve eğitim gereçleri sergisini hazırlamasında büyük emeği geçen uzman araştırmacı Ayşe Fazlıoğlu sergilenecek eşyalar hakkında şunları söylüyor: “Bu eşyalar bir hanedan üyesinin yetiştirilmesinde gösterilen özeni ve önemi vurgulamasının yanı sıra aydın bir kişiliğe sahip olan Halife Abdülmecid’in kızını yetiştirirken gösterdiği yakın ilgiyi yansıtması bakımından da oldukça önemli.”
Söz konusu objeler ilk olarak önceki yıllarda Dolmabahçe Sarayı’nda çatı katında iki sandık içerisinde bulundu. Sandıklardan birinde eğitim gereçleri, diğerinde ise oyun malzemeleri vardı. Detaylı araştırmaları halen devam eden koleksiyonun önümüzdeki aylarda bir sergi ve kitap eşliğinde tanıtılması hedefliyor.
KOLEKSİYONDA NELER VAR
Dürrüşehvar Sultan tarafından kullanılmış koleksiyon içerisinde bulunan oyuncaklar arasında bebek, hasırdan oyuncak araba, bebek elbiseleri, oyuncak fil, oyuncak mutfak gereçleri, oyuncak mobilyalar, taşlardan yapı seti, dama, domino, puzzle yer alırken, eğitim gereçleri arasında ölçü kapları, kitaplar, defterler, resim defterleri, boya kalemleri, cetvel, notalar, hikâye kitapları ve haritalar var. Oyun gereçleri arasında en ilginç malzemeler İngiliz yapımı puzzle ile ünlü bir Alman çocuk oyuncak firmasının zihin gelişimi için önemli olan taş yapı seti var.
![/images/100/0x0/55eb2290f018fbb8f8ad7aa8]()
KUZENİYLE AYNI KADERİ PAYLAŞTI
Eğitim gereçleri arasında yer alan bazı kitap ve defterler arasında Sultan V. Murad’ın torunu Nilüfer Sultan’a ait olanlar da var. Nilüfer Sultan da Dürrüşehvar Sultan ile aynı gün Haydarabad nizâmının diğer oğlu olan Muazzam Cah ile evlendirdi ve böylece çocukluk dönemlerinde birlikte büyümüş iki kuzen aynı kaderi paylaştı. İki Sultan, Hindistan’da eğitime yönelik çalışmalarda bulundu ve hayır işleriyle ilgilendi. Eğitime son derece önem veren Dürrüşehvar Sultan, Hindistan kadınlarının toplumdaki önemi ve ilköğretimin gerekliliği konusunda kadınları bilinçlendirmek için uğraş verdi. Bunların dışında bir de hastane yaptırdı. Hindistan’da yaşamını sürdürürken çocuklarının eğitimi dolayısıyla Londra’ya yerleşti. Hatıralarını Haydarabad’da 1947 yılında yayınlanan ve bugün son derece nadir olan ‘Doğan’ isimli bir kitapta kaleme aldı.
Çocuğu olan ailelerin evlerindeki oyuncaklar aşağı yukarı hep aynı. Peki, saraylarda yaşayan çocukların oyuncakları nasıldı? Genel olarak müzelerimizde sergilenenlerin sayısı yok denecek kadar az. Milli Saraylar Dairesi’nin saray, köşk ve kasırların depolarında bulunan ancak mekan yokluğundan sergilenemeyen eserlerin sergilenmesi için yaptığı son çalışma oyuncak konusuna yeni bir bakış açısı getirdi.
Çünkü aylar süren bakım çalışmaları sonucunda son Halife Abdülmecid’in kızı Dürrüşehvar Sultan’ın 10 yaşına kadar kullandığı oyuncak ve eğitim araç ve gereçleri sandıklarından çıktı. O günün eğitimi için bir fikir vermesi amacıyla da sergilenme kararı alındı. Oyuncaklar yeni yılın ilk ayında meraklıların karşısına çıkıyor.
ŞAHLARA MAHSUS İNCİ
Osmanlı Hanedanı’nın son halifesi Abdülmecid’in, oğlu Ömer Faruk Efendi’den sonra doğan kızının adı Dürrüşehvar. 26 Ocak 1914 tarihinde Üsküdar İcadiye’de dünyaya geldi. Abdülmecit kızına ‘Şahlara Mahsus İnci’ anlamına gelen “Dürrüşehvâr” adını verdi. Resmi ünvanı ‘Devletlu İsmetlu Hatice Hayriye Ayşe Dürrüşehvâr Sultan Aliyyetüş-şan Hazretleri’ olan Dürrüşehvâr Sultan aynı zamanda Sultan Abdülaziz’in de torunuydu. Güzelliğiyle ünlü olan Sultan, sanatçı kişiliğiyle tanınan babası son Halife Abdülmecid Efendi’nin fırçasından çıkmış çok sayıdaki tabloya konu oldu. Bu tabloların bir kısmı günümüzde Dolmabahçe Sarayı’nda bulunuyor.
Bu önemli bebek dört yaşına kadar doğduğu Mecid Efendi Köşkü’nde, sekiz yaşına kadar Dolmabahçe Sarayı Veliahd Dairesi’nde kaldı. Babasının 1922 yılında Halife olmasıyla birlikte 1924 yılına kadar Dolmabahçe’nin Saray bölümünde geçti. Hatice Hayriye Ayşe Dürrüşehvar Sultan, hilafetin kaldırılıp hanedan üyelerinin sınır dışı edilmesine kadar bu sarayda kaldı.
Sınır dışı edilen aile İsviçre’ye gitti. Kısa bir süre orada yaşadı. Halife ve ailesi, daha sonra Fransa’nın Nice kentinde geçti. Yaşamını 1939 yılına kadar burada sürdürdü. Halife 1939’da Paris’e taşındı. Dürrüşehvâr Sultan ise Nice’de kaldı. Burada dünyanın en zengin hükümdarlarından biri olan Haydarabad Nizamı’nın oğlu Âzam Cah ile tanıştı. Gençler Kasım 1931 tarihinde evlendi. Dürrüşehvar Sultan da evlendikten sonra Berar Prensesi ünvanını aldı. Hindistan’ın Haydarabad kentinde yaşamaya başlayan Sultanın bu evlilikten Bereket Cah ile Kerâmet Cah adında iki oğlu dünyaya geldi. 7 Şubat 2007 tarihinde Londra’da vefat eden Dürrüşehvar Sultan Brookwood Mezarlığı’nda yatmakta olan annesi Mehisti Kadın Efendi’nin yanına defnedildi.
KENDİSİ GİTTİ OYUNCAKLARI KALDI
10 yaşına kadar Dolmabahçe Sarayı’nda yaşamış olan Dürrüşehvâr Sultan’a ait oyun ve eğitim araç ve gereçleri de onlar gittikten sonra sarayın depolarına kaldırıldı. O döneme dönemine ait olan diğer eşyalarla birlikte Dolmabahçe Sarayı’nda muhafaza edildi. Bu oyuncak ve eğitim gereçleri sergisini hazırlamasında büyük emeği geçen uzman araştırmacı Ayşe Fazlıoğlu sergilenecek eşyalar hakkında şunları söylüyor: “Bu eşyalar bir hanedan üyesinin yetiştirilmesinde gösterilen özeni ve önemi vurgulamasının yanı sıra aydın bir kişiliğe sahip olan Halife Abdülmecid’in kızını yetiştirirken gösterdiği yakın ilgiyi yansıtması bakımından da oldukça önemli.”
Söz konusu objeler ilk olarak önceki yıllarda Dolmabahçe Sarayı’nda çatı katında iki sandık içerisinde bulundu. Sandıklardan birinde eğitim gereçleri, diğerinde ise oyun malzemeleri vardı. Detaylı araştırmaları halen devam eden koleksiyonun önümüzdeki aylarda bir sergi ve kitap eşliğinde tanıtılması hedefliyor.
KOLEKSİYONDA NELER VAR
Dürrüşehvar Sultan tarafından kullanılmış koleksiyon içerisinde bulunan oyuncaklar arasında bebek, hasırdan oyuncak araba, bebek elbiseleri, oyuncak fil, oyuncak mutfak gereçleri, oyuncak mobilyalar, taşlardan yapı seti, dama, domino, puzzle yer alırken, eğitim gereçleri arasında ölçü kapları, kitaplar, defterler, resim defterleri, boya kalemleri, cetvel, notalar, hikâye kitapları ve haritalar var. Oyun gereçleri arasında en ilginç malzemeler İngiliz yapımı puzzle ile ünlü bir Alman çocuk oyuncak firmasının zihin gelişimi için önemli olan taş yapı seti var.
KUZENİYLE AYNI KADERİ PAYLAŞTI
Eğitim gereçleri arasında yer alan bazı kitap ve defterler arasında Sultan V. Murad’ın torunu Nilüfer Sultan’a ait olanlar da var. Nilüfer Sultan da Dürrüşehvar Sultan ile aynı gün Haydarabad nizâmının diğer oğlu olan Muazzam Cah ile evlendirdi ve böylece çocukluk dönemlerinde birlikte büyümüş iki kuzen aynı kaderi paylaştı. İki Sultan, Hindistan’da eğitime yönelik çalışmalarda bulundu ve hayır işleriyle ilgilendi. Eğitime son derece önem veren Dürrüşehvar Sultan, Hindistan kadınlarının toplumdaki önemi ve ilköğretimin gerekliliği konusunda kadınları bilinçlendirmek için uğraş verdi. Bunların dışında bir de hastane yaptırdı. Hindistan’da yaşamını sürdürürken çocuklarının eğitimi dolayısıyla Londra’ya yerleşti. Hatıralarını Haydarabad’da 1947 yılında yayınlanan ve bugün son derece nadir olan ‘Doğan’ isimli bir kitapta kaleme aldı.