Astro-ekonomi

* * *

Finansal kriz çıktığından beri, ortalıkta uçuşan rakamlar astronomik hale geldi. Bunlar, bugüne kadar öğrenilen dünyevi iktisadi büyüklüklerle kıyaslanamaz. Bu büyüklüklerin ne anlama geldiğini bırakın sade vatandaşların, az çok iktisat okumuş kimselerin bile anlaması mümkün değildir. Mesela, 120 trilyon dolarlık çürük veya magazin diliyle zehirli (toksik) menkul değer varmış. ABD Hazinesi 850 milyar dolarlık kurtarma yapacakmış. Dünya merkez bankaları şimdiye kadar, finansal sisteme 1.2 trilyon dolar para şırınga etmiş. En son havadis de Paris’te bir sarayda toplanan Avrupa Birliği devletlerinin hükümet veya devlet başkanları, AB ekonomisini bir çöküntüden kurtarmak için kesenin ağzını açmışlar ve 2.5 trilyon dolarlık bir destekleme paketi üzerinde mutabık kalmışlar. Buyrun! Bir tane de buradan yakın. Eğer bu rakamları zihninizde mevcut "ekonomik büyüklük eksenleri" üzerine yerleştirmeye kalkarsanız kafayı yersiniz. İyisi mi, olan biteni şimdilik kenardan izleyin.

* * *

Finansal ekonomi birey için gerçek, toplum için sanaldır. Ne demek istediğimi bir örnekle anlatayım. Diyelim 2007’nin son aylarında İMKB fiyat endeksi 50 binin üzerinde seyrederken, endeks 25 binlerdeyken satın aldığınız hisse senetlerini satabilir ve "kağıttan, paraya geçerek" kárınızı gerçekleştirebilirdiniz. Çünkü ettiğiniz kárla kendinize "gerçek" bir ev veya otomobil alabilirdiniz. Ama bu kár gerçekleştirme hareketini, elinde hisse senedi olan bütün yatırımcılar birlikte yapamazdı. Birincisi, herkes kağıttan çıkıp, nakde geçmeye karar verince, satışa çıkan kağıtları alacak kimse olmazdı. İkincisi, devreye o güne kadar hiç kağıt almamış yeni yatırımcıların girdiği varsayılsa bile, bu kadar büyük bir arz karşısında endeks 25 binin bile altına düşerdi. Yani kár oluşmazdı.

* * *

Finansal krizi aşmak için alınan veya alınacağı söylenen önlemlerin hepsi sanaldır. Mesela AB ülkelerinin hepsinin bütçesi açıktır. (Ayrıca bütçe açığı mutlaka kötü bir şey değildir.) Yani halk değimi ile bu devletlerin kesesi boştur. Hiç boş kesenin ağzı açılınca, içinden 2.5 trilyon dolar çıkar mı? Bundan daha "okus pokus" yani sanal bir şey olur mu?

* * *

Bütün finansal kararların reel ekonomi üzerinde iki reel etkisi vardır. Birincisi, milli gelirin artması veya azalması, ikincisi ise milli gelirin bölüşümüdür. Alınan önlemleri bu kıstaslardan değerlendirmek gerekir. Toksik kağıt veya kesenin ağzı açıldı láflarına takılıp kalmayın.

SON SÖZ: Krizin çözümü para yaratmaksa, sınır uzaydadır.