Aşırı uçlarda yaÅŸam

Yeryüzünün 1/3’den fazlası, iki kutup bölgesini hiç hesaba katmadan, çöllerle, çöl stepleriyle ve kuru savan bölgeleriyle kaplıdır. Astronot Neil Armstrong, uzaydan dünyayı kahverengi gördüğünü söylemiÅŸti. Tabii, çölde suyun olmaması bu görünüşte etkili olmaktadır. Gerçi çöller üzerinde de görünüşte aslında yaÄŸmur yaÄŸmaktadır, ancak yaÄŸmur taneleri daha yere düşmeden sıcak havada buhar olup gitmektedir. Dünya nüfusunun yüzde 16’sı yeryüzünün 21 kuru bölgesinde yaşıyor. Yılda 25 milimetreden daha az yaÄŸan bölgelerde hemen hiç kimse yaÅŸamıyor. Bazı bölgelerde ise 40 yıl boyunca yaÄŸmur yaÄŸmadığı olmaktadır. Hayatın pek yaÅŸayamadığı bu uç bölgelerde çok özel hayvan ve bitki türleri yaÅŸar. ÖrneÄŸin Sahra’da akasyanın kökleri yeraltında suyu bulmak için 50 metre derinliÄŸe kadar kök salar. Buna karşılık yuvarlık biçimli Tillandsia latifolia köksüzdür. Nemini Atacama çöllerinin bazen hafif nemli havasından çeker. Bu havayı rüzgarlar bitkilerden getirir. Çok sayıda çölde, su kıtlığının yanısıra çok sıcak hava vardır. Sahra çölünde sıcaklık gölgede 52 santigrat dereceye kadar çıkar. Çünkü Sahra üzerinde GüneÅŸ bulutların filtresi olmadan yeryüzüne iner. Öte yandan bulutlar olmadan da sıcaklık toprak tarafından emilmez. Geceleri çöl soÄŸuÄŸunun nedeni de budur. Gün ile gece arasındaki en büyük sıcaklık farkı 68 santigrat dereceye kadar çıkar. Çölde gölge yapacak bitki yaprakları bulunmadığından bazı minik canlılar kalker taÅŸlarının içinde yaÅŸarlar. Orada ışık alırlar, ayrıca kurumazlar da. Bunlardan Ramalina maciformis cinsi, hatta, çok çok sıcak taÅŸlarda da yaÅŸayabilir. 85 derece sıcaklığa kadar dayanabilir. Memeli hayvanlar arasında deve özellikle çölde yaÅŸama uyum saÄŸlamışıtır. 15 gün hiç su içmeden sıcakta çölde yürüyebilir. Bir su bulduÄŸunda da çeyrek saatte 200 litre suyu içer. Bazı bitkiler ise suya gereksinim duymadan çok daha uzun süre yaÅŸarlar. 300 yılboyunca sadece tohum olarak varlığını sürdüren bitkiler vardır ve bunları ancak araÅŸtırmacılar bulmuÅŸ ve ‘uyandırmışlardır’. Ancak bunlar kısa ömürlü bitkilerdir. Büyürler, açarlar ve bir kaç gün içinde de ölürler. Geride ise sadece tohumları kalır.Su bulamayan, bulduÄŸunda biriktirir. Bazı bitkilerin 600 km kadar uzanan ‘kökleri’ veya uzantıları vardır. Bunlar 1000 km karelik bir alanda yaÄŸacak neredeyse her yaÄŸmur damlasını emerler. Kaktüsler de su depolarıdır. Saguora kaktüsü örneÄŸin, uzamış kökleri ve dalları ile 8000 litre kadar su toplayabilir. Böylece iki yağışsız yılı rahatça geçirebilir. 9 000 000 kilometre karelik Sahra’da hayatın kaynağı olarak baÅŸka bir eko sistem hüküm sürer. Bu dünyanın en büyük çölü, her yıl milyonlarca tozu rüzgarlar vasıtasıyla batıya ‘ihraç’ eder. Güney Amerika’nın yaÄŸmur ormanları üzerine her yaÄŸmur zamanında 13 000 000 ton gübre olarak yaÄŸar. Fosfor, kalsiyum ve kalium bakımından zengin olan bu gübre olmadan yaÄŸmur ormanları yaÅŸayamazdı.Â