Arizona çöl kalsın

Binlerce kilometre uzaklıktaki bu çölde sanki daha önce yaşamış gibiyiz. Önce western filmlerinde daha sonra ise Arizona Dream, Grand Canyon, Thelma ve Louis gibi Hollywood filmlerinde gördüğümüz Arizona'dayız... Bu uçsuz bucaksız çöl bize belki bu nedenle hiç de yabancı değil.

Arizona'da hayatla-ölümü, güzelle-çirkini bir arada bulmak mümkün. İnsana farklı bir dünyadaymış hissi veren Arizona Çölü, her göreni hayran bırakıyor.

Çöle ayak basar basmaz duyduğumuz bir slogan bizi şaşırtıyor. Türkiye'de TEMA Vakfı'nın ‘‘Türkiye çöl olmasın’’ sloganı Arizona'da ‘‘Arizona çöl kalsın’’a dönüşüyor. Amerikalılar, ekonomik büyüme ve yapılaşmanın artmasıyla birlikte çölün yavaş yavaş yok olmasından rahatsızlar. Onlar ‘‘Arizona çöl kalsın’’ istiyorlar. Çünkü Arizona çöl olduğu için özel.

Arizona'nın ilk sahipleri kızılderililer. Fakat yıllar sonra bu bölgeye İspanyollar gelip yerleşmiş. İspanyollar, kızılderililerin ‘‘Aleshonac’’ dedikleri bu bölgenin adını söylemekte zorlanınca biraz değiştirip ‘‘Arizona’’ demişler. Arizona'nın anlamı küçük pınar.

Toplam 144 bin mil alanı kaplayan Arizona çölünün bir kısmı Meksika sınırları içinde bulunuyor. Arizona'nın yarısı devlete ait. Çölün eski sahipleri olan kızılderililerin payı ise ancak yüzde 28'i buluyor. Bugün Kuzey Arizona'da sayıları 200 bini bulan kızılderili yaşıyor. Çölün bir başka sahibi ise eyaletler. Eyaletlerin payı yüzde 8. Geri kalan bölüm ise özel şahıslara ait.

Çöl bitki örtüsü açısından da oldukça zengin. Arizona'da 2 bini aşkın bitki çeşidi var. Özellikle kızılderililer, çöldeki bu bitkilerden ilaç yapımından, ev inşaasına, su ihtiyacından, yemeğe kadar çeşitli alanlarda yararlanıyorlar. Zor yaşam koşullarının olduğu çöl, hayat da veriyor. Çölde yetişen bitkiler ilaç yapımında kullanılıyor. Bugün bitkilerin 250 çeşidinden ilaç yapılıyor. Eskiden kızılderililer bu bitkilerin 550 çeşidini de ilaç yapımında kullanıyorlarmış.

Bitki örtüsündeki zenginlik doğal yaşamda da görülüyor. Amerika'da yaşayan siyah ayı, antilop, kurt, tavşan ve tilkilerin yüzde 90'ı bu bölgede yaşıyor.

Arizona, doğal güzellikleri kadar ekonomisiyle de dikkat çekiyor. Elektronik ve uçak sektörü önemli bir yer tutuyor. Madencilik de bir numaralı sektörler arasında. Gümüş, altın, kömür, hatta Türkiye'dekinden daha fazla Turkuaz çıkarılıyor.

John Wayne kaktüsü

Ünlü film yıldızı John Wayne'nin adını taşıyan bu kaktüs, çöldeki yaşam kaynaklarından biri. Bu kaktüse John Wayne kaktüsü denmesinin nedeni ise Wayne'nin hemen her filminde bu kaktüsten su içmesi... Kızılderililer, bu kaktüsün meyvesinden, içindeki sudan ve dikenlerinden yararlanıyorlar. Erkekler ava çıktıklarında bu kaktüsün suyunu içerken, kadınlar ise iğnesini dikişte kullanıyorlar. İğne yemeklerden sonra kürdan da yapılıyor.

Zehirli Chola'lar

Çölde hayat veren kaktüsler kadar hayat söndüren kaktüsler de var. Arizona'da en tehlikeli kaktüslerin başında zehirli Cholla'lar geliyor. İlk bakışta hiçbir tehlikesi yok gibi görülen bu kaktüsün en önemli özelliği iğneleri. Çok zehirli olan bu iğneler, hiçbir engel tanımadan vücutta ilerliyor. İğneleri yakıldıktan sonra yenilebilen bu kaktüsün tadı salataya benziyor.

Kovboylar artık tur rehberi

Arizona'da Amerika'nın simgesi kovboyları görmek mümkün. Ancak kovboylar artık eski kovboy değil. Onlarda bölgeye gelen turistlere tur rehberliği yapıyorlar. Kızılderili soyundan gelen tur rehberimiz, Arizona'ya gelen turistlerin başında Japonlar, Almanlar ve İngilizlerin olduğunu söylüyor.

8 bin yıllık duvar resimleri

Arizona'da Sedona adı verilen bölge, kızılderililerin yaşadığı en eski bölge olarak biliniyor. Bölgenin en ilginç tarafı kızılderililer tarafından yapılan duvar resimlerinin günümüze kadar bozulmadan gelebilmeleri. En eskisi 8 bin yıl önceye kadar uzanan bu resimlerde kızılderililer, günlük yaşamlarını canlandırmışlar. Avladıkları hayvanların kanı ve çeşitli kömürlerden yararlanılarak yapılan bu resimlerde tarihi görmekte mümkün. İspanyolların bölgeye geldikleri kızılderililerin duvarlara çizdikleri at resimlerinden anlaşılıyor.

At yerine araba kullandık

Kovboyların ve kızılderililerin at koşturdukları Arizona'da şimdi 4x4 arazi araçları dolaşıyor. Bizde Arizona'ya yaptığımız gezide Ford'un arazi araçları Explorer ve Expidition modellerini kullandık.