Hüsrandan zafere: Ä°stiklal Savaşı’nın en kritik yılları

Uzun yıllardır ekranlarda imza attığı program ve belgesellerle tarih hususunda doğru bilinen yanlışları düzeltmeyi şiar edinmiş gazeteci, yapımcı ve yazar Taha Akyol, daha evvel CNN Türk ekranlarında belgesel olarak yayınlanmış ‘Türk’ün Ateşle İmtihanı’ projesinin içeriğini genişleterek kitaplaştırdı ve tarih meraklılarının beğenisine sundu. Doğan Kitap’tan yayımlanan ve ismini Halide Edip’in müstesna eserinden alan ‘Türk’ün Ateşle İmtihanı’, okuyucusunu tarihimizin kritik dönemeçlerinden birine, 1921-1922 yıllarına götürüyor.
Akyol’un kitabı, savaşlar ve yankıları bugün bile süren beynelmilel gelişmelerle bezeli bu iki yılın olaylarına girmeden evvel, 20’nci yüzyılın başındaki şartları oluşturan faktörleri inceliyor önce. Kitabın ilk bölümü, 19’uncu yüzyılın sonunda emperyalizm sahnesine geç bir giriş yapan Almanya’nın dengeleri nasıl değiştirdiğini, dağılma sürecine girmiş Osmanlı İmparatorluğu’nun eyaletlerini elinde tutabilmek için verdiği mücadeleyi ve Rusya’nın Osmanlı’yı parçalayıp İstanbul’u ele geçirme ısrarının sonuçlarını ana hatlarıyla geçtikten sonra, ilk cihan savaşının Avrupa’da ve özellikle Osmanlı ülkesinde yaratığı tahribatı inceliyor. ‘Türk’ün Ateşle İmtihanı’ bu bölümlerde Kurtuluş Savaşı kadrolarının Osmanlı’nın bitimsiz savaş yıllarında nasıl cepheden cepheye koştuğunun ve genç subayların ileride çok işlerine yarayacak engin tecrübeyi nasıl elde ettiğinin izini de sürüyor.
Savaşın kaybedilmesinin ardından fiilen parçalanma sürecine giren Osmanlı İmparatorluğu’nda beklenmedik biçimde ortaya çıkan direnişin örgütlenişini ve Mustafa Kemal ve arkadaşlarının Anadolu’nun bitimsiz savaşlardan bezmiş halkının cansiparane uğraşıyla kısa sürede orduyu ve hükümeti nasıl teşkilatlandırdığını resmeden Akyol, kitabın genelinde hikmetinden sual olunmayacak kaynaklardan faydalanmış. Akyol’un, Ankara hükümeti ve Bolşevik Rusya ilişkilerini incelediği bölümler bilhassa ilgi çekici. Tarihimizin sıklıkla görmezden gelinen bu kısmına hak ettiği önemi atfeden ve Bolşevik Rusya’nın Ankara’ya desteğini belge, fotoğraf ve yazışmalardan faydalanarak ortaya koyan Akyol, bu husustaki mesnetsiz bazı iddiaları çürütmeyi de kendine görev addetmiş.
1921, İstiklal Savaşı’nın en kritik yılı kuşkusuz. Yunan ordusunun Anadolu içlerine doğru ilerleyişinin sürdüğü ve Türk ordusunun yenilgisinin ardından halkın yeise düştüğü bu dönemde Mustafa Kemal’in tavrına ve ileri görüşüne dikkat çeken Taha Akyol, Büyük Millet Meclisi mebusları arasındaki hararetli tartışmalara da yer veriyor. (Bu konunun künhüne varmak için bkz: Ahmet Demirel-Salâhattin Köseoğlu’nun ‘Milli Mücadele Hatıraları’.) Beri yandan Mustafa Kemal’in askeri dehasına dair incelemeler ve cephedeki gelişmeler de kitabın ana hatlarından biri. Kurtuluş Savaşı’nın dünyadaki, bilhassa Ege’nin karşı kıyısı ve İngiltere’deki aksülamelini de dışarıda bırakmayan Akyol, bu manada epey geniş bir çerçeve çizmiş. Esas olarak İstiklal Savaşı’nın kaderinin değiştiği savaşların teferruatlı bir incelemesini sunan kitap, Anadolu savaşının neredeyse her cephesini tek tek inceliyor ve tümüyle rakamlardan ve belgelerden besleniyor.
Popüler tarih kitapları arasından belge esaslı yaklaşımı ve zengin kaynak kullanımıyla kolayca sıyrılan ‘Türk’ün Ateşle İmtihanı’, ayrıntılı yapısına rağmen kolay okunan, okuyucu dostu bir eser. Akademik tarih çalışmalarının dışarıda bırakmak durumunda kaldığı bazı hikâye ve anekdotlara yer vermesi de cabası.

TÃœRK’ÜN ATEÅžLE Ä°MTÄ°HANI Â

1921-1922
Taha Akyol 
DoÄŸan Kitap, 2018
440 sayfa, 37 TL.