Ahşap geleneğine övgü

Geleneksel eski ahşap binalar depremde iyi bir sınav verdi. Dr. David Yeomans, ahşap konusunda dünyanın sayılı akademisyenlerinden biri. Onunla ahşabı konuştuk.

Deprem gibi bir felakette, ahşap ile betonarmenin mukavemetini karşılaştırabilir misiniz?

Depremde gördük: Ahşap karkas yöntemi, büyük felaketler doğurduğu görülen betonarmeden daha güvenli bir inşaat metodudur. Depremde hareket sırasında ortaya çıkan kuvvetler bina üzerinde etkili olur. İnşaat malzemesi bu kuvvetlere dayanamazsa bina çöker.

Bunu etkileyen en önemli faktörlerden biri de ağırlık olsa gerek.

Evet. Eğer bina hafifse, bina içinde dolaşan kuvvetler o ölçüde küçülür. Zemin ve çatı daha hafif bir malzemeden yapılmışsa, duvarlar da daha az bir kuvvete dayanır. Duvarlar daha hafif yapılırsa, bunların üzerinde etkili olan kuvvetler daha da küçük olacaktır.

Hafif olan dayanıksız olmaz mı?

Bu kural her zaman için geçerli değildir. Daha hafif ama zayıf bir malzeme işimize yaramaz. İhtiyacımız olan malzeme, sağlamlık-ağırlık oranı yüksek olan bir malzemedir. Ahşabın kuvveti, yaygın olarak kullanılan beton cinslerinin kuvvetine hemen hemen eşittir. Ahşap çok daha hafif olduğundan sağlamlık-ağırlık oranı çok daha yüksektir.

Geleneksel Türk mimarisinde ahşabın önemi çok. İstanbul'da bu mimariyi sürdürebilir ve bu kadar insanı barındırabilir miydik?

Zor bir soru. Kalkınmanın kontrollü olmadığı tüm şehirlerde olduğu gibi İstanbul'da da hızlı nüfus yoğunlaşması olmuş. Ama kalabalık nüfusu barındırabilecek hacimde ahşap yapılar mevcut. İstanbul'daki Süleymaniye ve Zeyrek'te 5-6 katlı ahşap konaklar var. Safranbolu konakları da öyle ve 300-400 yıldır sapasağlam ayaktalar.

Londra'da savaş sonrasında yapılan aparmanları yıkıp eskisi gibi bahçe nizamlı evler yapıyorsunuz. Yüksek yapı inşa edecek müteahhitiniz yok mu? Bizim müteahhitlerden size birkaç tane gönderelim!

Teşekkür ederiz, müteahhitleriniz sizde kalsın! Savaş sonrasında Londra bombalanmış ve yurttaşlarımız evsiz kalmıştı. Biz de geçici bir çözüm olarak çok katlı apatmanları inşa ettik. Londra'daki betonarme yüksek binalar işte bunlar. Kent estetiğine uymadığı için bunları yıktık, yerlerine eskisinin aynısını yaptık.

Ahşap binaların inşası, betonarme yapılardan daha uzun sürüyor diye yaygın bir inanış var. Bu doğru mu?

Hayır, bu geleneksel ahşap evler için geçerlidir. Eski yapılar kuruldukları yerde imal edilirdi. Modern ahşap karkaslı binalar hızla yapılır. Kalaslar ve kontrplaklar atölyede hazırlanarak hızlı bir şekilde yerine monte edilebilir. Fabrikada üretilmiş büyük ahşap evler, iç döşemeleri ve doğramalarıyla paketlenir. Temel işi bitmişse bir vinçle yarım günde kurulabilir.

Yangına ve doğa koşullarına karşı ahşap dayanıksız değil mi?

Ahşabın en önemli sorunlarından biri yangındır. Bu konuda modern teknoloji büyük ilerlemeler sağlamış, hem katlar arasında hem yapılar arasında yanmaz malzemeler üretmiştir. Bu plaklar sayesinde yangın çıktığı alanda en az 1-1.5 buçuk saatte hapsedilebiliyor. Yağmura karşı dayanıklılık ve ahşabın kurtlanması sorunu da çoktan çözüldü. Şimdi kimyasal izolasyonlar var. Binanın bakımı muntazam yapılırsa, ahşap eser sonsuza kadar yaşayabilir.

Liverpool Üniversitesi öğretim üyesi, inşaat mühendisi Dr. David Yeomans, ahşap teknikler üzerine çalışıyor. TRADA (İngiltere Ahşap Araştırma ve Geliştirme Birliği), ICOMOS'da (Uluslararası Anıtlar ve Siteler Konseyi) danışmanlık hizmeti veriyor. Dr. Yeomans, UNESCO danışmanı olarak İstanbul'da ‘‘Fener ve Balat Semtleri Kentsel Rehabilitasyon Projesi’’nde görev üstlendi.