10 milyar dolarlık ‘vana’ kapandı

IRAK Merkezi Hükümeti, Kuzey Irak’taki Kürt bölgesinde petrol üretimi yapan şirketlere verdiği sözleri tutmaktan kaçınıyor. Şirketlere bu yıl yapması gereken ödemeyi eksik gerçekleştiren, gerisini ödemeyeceğini açıklayan Bağdat yönetimi, bölge için ayırdığı yatırım bütçesini de oldukça kısık tuttu. Kürt bölgesinden başlayarak, Türkiye’deki Ceyhan terminali üzerinden dünya piyasalarına yapılan ham petrol ihracatı ise tabiri caizse ‘damlayarak’ devam ediyor. Kerkük-Ceyhan Boru Hattı’ndan yapılan petrol ihracatını idare eden Iraklı ‘North Oil Company’den (NOC) üst düzey bir yetkili, Kuzey Irak’tan yapılan ihracatın günlük yaklaşık 4 bin varile düştüğünü açıkladı. Bölgeden yapılan ihracatın, normal şartlar altında günlük 180-190 bin varil seviyesinde olması gerekiyor. Ancak son dönemde giderek düşen bu miktar, 25 bin varil seviyesine kadar gerilemişti.

GÖSTERMELİK İHRACAT

Günlük 4 bin varil ihracatın ‘göstermelik’ bir rakam olduğu belirtiliyor. Bölgede iş yapan Türk-İngiliz ortaklığı Genel Enerji ve Norveçli DNO International şirketlerinin, ihracatı tamamen durdurmamak için, boru hattına günde 2’şer, 3’er bin varil petrol koyduğu, “Bunu bir jest olarak yapıyoruz. Mucize olur da Bağdat, eylül ayında yapılan anlaşmadaki taahhütleri yerine getirir diye tamamen kapamadık” dedikleri belirtiliyor.

PETROL ARTIK “DAMLIYOR”

Merkezi Irak Hükümeti ve Bölgesel Kürt Yönetimi’nin (KRG) vardığı anlaşma uyarınca, Kuzey Irak petrolü, Bağdat yönetimindeki Kerkük–Ceyhan petrol boru hattına pompalanacak, merkezi hükümet ise yabancı petrol şirketlerinin ödemelerini yapacaktı. Ancak Bağdat, Kürt Özerk Bölgesi’nde faaliyet gösteren şirketlere olan borcunu tamamen kapatmadığı gibi, 2013’te bölge için ayırdığı yatırım miktarını da düşürünce, petrol adeta “damlama” noktasına geldi. 2013 bütçesine konulan rakamın, Kürtlerin istediğinin 8’de 1’i olduğu belirtiliyor.

YILLIK 10 MİLYAR DOLAR

Kürt bölgesindeki petrol şirketleri, “Gelecek yıl için ayrılan bütçeye göre, boru hattına petrol vermemizin bir anlamı yok” diyor. Bölgeden 2013 yılında günde 250 bin varil petrol ihraç edilmesi öngörülüyordu.  Irak’ın kuzeyinden petrol ihracatının durması, Bağdat’a yıllık 10 milyar dolara mal olabilir. Petrolde varil başına 108 dolar hesabından, 2013 yılı için planlanan günlük 250 bin varillik ihracatın kesilmesi, yaklaşık 10 milyar dolarlık gelir kaybı anlamına geliyor. Şirketler, bu durumda ihracat yapmak yerine ürettikleri petrolü yerel rafinerelere varil başına 70-80 dolar gibi fiyatlardan satıyor.

Anlaşma eylülde imzalandı

13 Eylül’de Bağdat ve Erbil’in petrol ödemeleri konusunda ‘kağıt üzerinde’ anlaşmaya varmasıyla, Kürt bölgesinden bir süreliğine kesilen petrol ihracatı yeniden günlük 170 ila 200 bin varile ulaşmıştı. KRG Doğal Kaynaklar Bakanı Ashti Hawrami önümüzdeki 2 yıl içerisinde Türkiye’ye direkt olarak petrol akışı sağlayacak boru hatlarının tamamlanmasını hedeflediklerini belirtmişti.

Devlerin iştahını kabartıyor

İKİ yönetim arasındaki başlıca anlaşmazlık nedeni, Exxon, Chevron gibi uluslararası petrol şirketlerinin KRG ile imzaladıkları sondaj anlaşmaları. Irak’ta kesinleşmiş 143.1 milyar varillik petrol rezervi bulunuyor. Bunun 45 milyar varillik bölümü de Kuzey Irak’ta yer alıyor. Dünya devlerinin Kuzey Irak’ta üretim yapma isteği ise üretimin burada daha ucuz ve karlı olması.

Sistem nasıl işliyor?

KÜRT bölgesinde üretilen petrol, Irak-Türkiye Boru Hattı’na bağlanarak, Ceyhan terminaline ulaşıyor. Burada petrolün, başta Avrupa olmak üzere dış piyasalara satılma işlemlerini Irak’ın milli petrol şirketi SOMO yürütüyor. SOMO elde ettiği geliri, Irak merkezi hükümetine aktarıyor. Hükümeti KRG’ye düşen payı ödüyor, KRG de bölgedeki petrol şirketlerine ödemelerini yapıyor.

Türkiye ne kaybediyor?

GÜNLÜK  250 bin varillik petrol ihracatının 2013’te durması, Türkiye’ye yıllık 30-40 milyon dolarlık kayıp yaratabilir. Enerji Bakanlığı kaynakları, anlaşmada petrol akışı kesilse dahi, Türkiye’nin minimum akış miktarı üzerinden “ship or pay” opsiyonu olduğunu, bu nedenle aslında bir kayıp yaşamadığını belirtiyor. Ancak bu paranın kolay kolay alınamadığı da ifade ediliyor.